Page 358 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

7.5 Kanunların Amaçsal Yorumu 339

7.5.6 Ekelöf’e Göre Kanunların Amaçsal Yorumlanması. Birden
Fazla Amaç

Ekelöf’ün yöntemini, çoğu zaman birbiriyle çelişen, çok sayıda amaca sahip hükümlere
uygulamak özellikle zordur.
Özel hukukta, tarafların menfaatleri birbiriyle rekabet hâlindedir; örneğin haksız fiil-
lerde, mağdurun tazminat alma menfaati, haksız fiilde bulunduğu iddia edilen kişinin
hukuki güvenliği ile rekabet hâlindedir. Kamu hukukunda da amaçla ilgili bir dizi hu-
sus, farklı yönlere işaret etmektedir. Vergi hukuku hükümleri yorumlanırken, devletin
mali menfaatlerinin mükelleflere yönelik hukuki güvenliğinin, ticaret ve sanayinin et-
kinliğini korumaya yönelik kamu yararının, yetkili makamların kanunun uygulanması-
nın kolay hâle getirilmesindeki menfaatlerinin vb. tartılması ve dengelenmesi gerek-
mektedir. Cezai hükümler söz konusu olduğunda, diğer hususların yanı sıra, genel cay-
dırıcılık, kişinin tekrar suç işlemesinin önlenmesi, suçluların ıslahı ve adil ceza ideali
konularının dikkate alınması gerekmektedir. Ekelöf’ün yukarıda alıntılanan prosedüre
ilişkin örneğinde dahi birbiriyle çelişen amaçlar bulunabilir. Ekelöf, iki ayrı mahkeme
sürecinin gerektireceği zaman, para ve çaba bakımından sağlanacak tasarrufu vurgula-
maktadır. Ancak bu, dikkate alınması gereken tek amaç değildir. Eğer öyle olsaydı,
iddianamede yapılacak tüm değişikliklere izin verilirdi. Elbette, rekabet eden amaç,
sanığa hukuki güvenlik sağlanması, özellikle de sanığın, iddianamenin öngörülemeyen
bir şekilde ve sürekli olarak değiştirilmesi yoluyla taciz edilmesinden korunmasıdır.
Doğrudan ve dolaylı amaçlardan da söz edilebilir. Dolayısıyla haksız fiil hukukun-
daki bir hüküm doğrudan belirli bir tür zararı tazmin etmeyi hedeflerken, dolaylı olarak
ekonomik verimliliği artırmayı amaçlayabilir. “Dolayısıyla herhangi bir kurala veya
genellikle davranışı yönlendiren başka bir ilkeye bir veya daha fazla ‘anlık’ (en düşük
düzeydeki) hedef, bir veya daha fazla ‘ara’ hedef ve bir veya daha fazla ‘nihai’ (daha
yüksek düzeydeki) hedef atfedebiliriz.” (Summers 1982, 64; karşılaştırma için: Wein-
berger ve Weinberger 1979, 142).
Ayrıca 1) değerlendirilen hükmün amaçları, 2) bu hükümle bağlantılı diğer hükümle-
rin amaçları, 3) hükmün ait olduğu hukuk alanına (örneğin ceza hukuku) özgü amaçlar
ve 4) tüm hukuk sisteminde ortak olan amaçlarla ilgili hususlar (örneğin hukuki güven-
liği koruma amacı) arasında ayrım yapılması gereklidir. Aslında, tüm hukuki somut
nedenler ve otorite dayanakları, bu tür amaçlar olarak sunulabilir. Bunların hepsi
Ekelöf’ün yöntemiyle, yani olağan davalarda kanun hükmünün lafzi yorumlamasının
sonuçlarından çıkarılabilir mi? Yalnızca bazıları bu şekilde çıkarılabiliyorsa diğerlerinin
neden göz ardı edilmesi gerekiyor? Sonuç olarak, Ekelöf’ün yöntemi fazla basittir.

7.5.7 Ekelöf’e Göre Kanunların Amaçsal Yorumlanması. Hukukun
Yorumlayıcı Yöntemleri ve Kaynakları Listesinin
Sınırlandırılması
Ekelöf, sadelik adına hukukun kaynaklarını ve hukuki yöntemleri en aza indirmektedir.
İlke olarak, kişinin kanunu, kanunun sonuçlarını ve bu sonuçlardan hangilerinin iyi
olduğuna dair kendi yargılarını dikkate alması gerekmektedir.