Page 364 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

7.6 Hukuki Normlar Arasındaki Çatışmaların Çözüme Kavuşturulması 345

bir sonucudur (karşılaştırma için: yukarıdaki bölüm 5.4.1). İlk bakışa dayalı nedenlerin
tartılması ve dengelenmesi gerekir.
C4) Böyle bir uzlaşmanın aleyhinde güçlü nedenler varsa hukukun zorunlu kaynakları
hukukun gerekli kaynaklarına, hukukun gerekli kaynakları ise hukukun ihtiyari
kaynaklarına göre ilk bakışta önceliğe sahiptir. Münferit bir davada bu öncelik sı-
rasından vazgeçiliyorsa, bu tercih güçlü nedenlerle gerekçelendirilmelidir (karşı-
laştırma için: Alexy’nin kuralı J.14; yukarıdaki bölüm 4.3.4).
Dolayısıyla örneğin emsal kararların net bir kanundan öncelikli olarak değerlendiri-
lebilmesi için güçlü nedenler sunulması gereklidir. Bununla birlikte, kanunları emsal
kararlardan öncelikli olarak değerlendirmek için herhangi bir neden sunulması gerek-
mez.
C5) Üst norm, alt normla uyumsuz ise üst normun uygulanması gerekir.
Karşılaştırma için: hukuki normların hiyerarşisi ile ilgili yukarıdaki bölüm 5.3.1 ve 5.6.2. Örne-
ğin İsveç hukuk normlarındaki şu hiyerarşiyi dikkate alalım: a) anayasa, b) kanunlar, c) (Bir ka-
nunun uygulanmasına ilişkin olarak veya Anayasa’ya göre Meclis tarafından düzenlenmemesi
gereken konularla ilgili Meclisin verdiği izin temelinde) hükûmet tarafından çıkarılan “diğer
düzenlemeler” d) Hükûmet tarafından veya bir kanunla verilen izin temelinde, alt makamlar ta-
rafından çıkarılan “diğer düzenlemeler”, e) belediyeler tarafından çıkarılan “diğer düzenleme-
ler”; karşılaştırma için: yukarıdaki bölüm 6.3.2. Bu sıralama, yargı kararları gibi münferit norm-
ları içermemektedir.
Belirli bir hukuk düzeninin şu gibi soruları yanıtlaması gerekir: Hukuki normların kesin hiyerar-
şisi nedir? Üst normla çatışan alt normun durumu nedir? Kendiliğinden (ipsoiure) geçersiz mi-
dir, yoksa belirli bir prosedür takip edilmesi durumunda geçersiz ilan edilebilir midir ya da de-
ğerlendirilmekte olan belirli bir dava için uygulanamaz mıdır? Üst normu değil de alt normu ta-
kip eden belirli bir kararın durumu nedir? C5 çatışma normunun ihlalinin sonuçları hakkında ka-
rar verme yetkisi kimdedir?
Mahkemelerin anayasaya aykırı kanunları geçersiz ilan etme yetkisi, özel bir soruyu ortaya çı-
karmaktadır. Mevzuatın maddi anlamda anayasaya uygunluğunu gözden geçirme hakkı, örneğin
Amerika Birleşik Devletleri’nde [karşılaştırma için: önemli bir dava olan Marbury v. Madison
davası, (1803), I Cranch, (ABD Yüksek Mahkeme Raporları) 137] ve bir dereceye kadar Al-
manya Federal Cumhuriyeti’nde (Anayasa’nın 100. maddesinin 1. fıkrasının 1. cümlesi) mev-
cuttur ancak İngiltere veya Fransa’da mevcut değildir.
İsveç Anayasası’nın (Regeringsformen) 11. kısmının 14. maddesinde, hiçbir mahkeme veya
makamın somut bir olayda anayasaya aykırı bir düzenlemeyi uygulamak zorunda olmadığı be-
lirtilmektedir. Ancak düzenlemeyi meclis veya hükûmet çıkarmışsa, mahkeme veya makam an-
cak uyumsuzluk “açıkça görüldüğünde” bu düzenlemeyi uygulamayı reddedebilmektedir.
Norveç’te mevzuatın maddi anlamda anayasaya uygunluğunu inceleme hakkı yalnızca büyük
ölçüde tanınmakla kalmamış, aynı zamanda 1890’dan itibaren bazı davalarda da kullanılmış ve
Yüksek Mahkeme tarafından açıkça kabul edilmiştir; karşılaştırma için: ör. Rt 1918 I s. 401 sa-
yılı dava. Danimarka’da, gözden geçirme hakkı ilke olarak tanınmakla birlikte, pratik öneminin
(örneğin Alf Ross (1958, 132) tarafından) sorgulanmasına yol açacak ölçüde ihtiyatlı bir şekilde
uygulanmaktadır.
C6) Önceki tarihli bir normun, sonraki tarihli bir normla bağdaşmadığı durumlarda,
sonraki tarihli norm uygulanmalıdır.
C7) Genel bir norm, ancak bu normla uyumsuz olan özel bir norm kapsamına girme-
yen davalarda uygulanabilir.
Dolayısıyla gerçeğe aykırı bir gelir vergisi beyannamesi veren kişi, Vergi Cezaları Ka-
nunu’nun 2-4. maddeleri uyarınca bir vergi suçundan sorumludur ancak eylemi Ceza