Page 179 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

160 4. Ahlaki ve Hukuki Muhakemenin Nihai Gerekçesi

Alexy’nin hukuk öğretilerinde en uygun muhakemeye yönelik rasyonellik kuralları
aşağıdaki gibidir.
(J.10) Her dogmatik önerme, bundan şüphe edildiğinde, en az bir genel pratik argü-
mana başvurularak gerekçelendirilmelidir.
(J.11) Her dogmatik önerme, sistematik bir teste dayanabilmelidir.
Bu testte, önermenin diğer hukuk öğretileri ifadeleriyle mantıksal olarak uyumlu ve
bunlarla gerekçelendirilebilir olup olmadığı kontrol edilir.
Bu test, elbette, bir tutarlılık testidir.
(J.12) Öğretisel argümanların kullanılması mümkün olduğunda, bunlar kullanılmalı-
dır.
Bu aynı zamanda bir tutarlılık ölçütünün, diğer bir deyişle çok sayıda gerekçelendi-
rilmiş ifade olmasını şart koşan ölçütün özel bir durumudur; karşılaştırma için: yukarı-
daki bölüm 4.1.4.
Alexy ayrıca emsal kararların yorumlanması için aşağıdaki rasyonellik kurallarını
formüle etmektedir.
(J.13) Bir kararın lehinde veya aleyhinde bir emsal karar gösterilebilecekse gösteril-
melidir.
(J.14) İspat yükü, emsal kararın aksi yönde hareket etmek isteyen tarafa aittir.
Bu kurallar da yine çok sayıda gerekçelendirilmiş ifade olmasını şart koşan tutarlılık
ölçütüyle bağlantılıdır; karşılaştırma için: yukarıdaki bölüm 4.1.4.
Alexy’nin sistemi ayrıca mefhumu muhalif (e contrario) ve kıyas yoluyla (ex analo-
gia) argümanların mantıksal olarak gerçek bileşenlerini oluşturan, özellikle hukuki
nitelikteki iki argüman biçimini içerir (aşağıdaki bölüm 7.4’e bakınız).
Son olarak, Alexy aşağıdaki rasyonellik kuralını formüle etmektedir.
(J.18) Özel hukuki argüman biçimlerinin nedenleri tam olarak belirtilmelidir; bu
argümanlar, doygunluğa ulaşmalıdır.
Bu kural da yine çok sayıda gerekçelendirilmiş ifade olmasını şart koşan tutarlılık
ölçütüyle bağlantılıdır; karşılaştırma için: yukarıdaki bölüm 4.1.4.

4.4 Hukuki Muhakeme Neden Rasyonel Olmalıdır?

4.4 Hukuki Muhakeme Neden Rasyonel Olmalıdır?
4.4.1 Giriş. Kuramsal Önermeler Neden Uyumlu ve Yüksek Düzeyde
Tutarlı Olmalıdır?

Şimdi, rasyonellikle ilgili normatif sorunlara dönmek istiyorum. Hukuki muhakeme
neden rasyonel olmalıdır? Soruyu, hukuki muhakemenin iki bileşeni olan kuramsal
önermelere ve pratik önermelere karşılık gelen iki adımda tartışacağım.
Kuramsal önermelerin rasyonelliğine ilişkin az ya da çok yerleşik tezlerden başla-
mak istiyorum.