Page 144 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

HUKUKİ ARGÜMANTASYON TEORİSİ

neyimlenir. Bu yorumlar, bilişsel şemalar çerçevesinde ya da Haber-
mas’ın zaman zaman belirttiği gibi dünya görüşleri çerçevesinde yapı-
369
lır.
“Bilişsel şemalar” veya “dünya görüşleri” yerine, bir gereksinimin
ortak kabul edilmesinin tarihsel olarak ortaya çıkmış olan ahlaki kanaat-
lere ve dolayısıyla ahlaki dile dayanan kurallarla belirlendiğinden de bah-
sedilebilir. İhtiyaçların yorumlanmasını belirleyen dil sisteminin yeterli-
liğinin söylemsel açıdan sınanmasına yönelik Habermasçı talep, ahlaki
dilin altında yatan ahlaki kuralların söylemsel sınanmasına yönelik bir
talep olarak anlaşılabilir. Bu tür kurallara örnek olarak “korkusuz” ifade-
370
sinin kullanımını tek tipleştiren kurallar gösterilebilir.
Ahlaki ifadelerin dayandığı kuralların söylemsel açıdan sınamasının
mümkün olabilmesi için, pratik söylemin şekli doğasının öncelikle seçi-
len dil sisteminin revizyonuna izin vermesi gerekir. Habermas’a göre bu,
farklı söylem düzlemleri arasında serbest bir geçişin mümkün olmasını
şart koşar. Dört düzlemi ve buna bağlı olarak dört adımı ayırt etmek ge-
rekir.

Teorik söylemde ilk adım, bir iddiayı sorunsallaştırarak eylemden
söyleme geçmektir (söyleme giriş). İkinci adım, en az bir argüman (teo-
rik söylem) ortaya koymaktır. Üçüncü adım, başlangıçta seçilen dil sis-
teminin (meta-teorik söylem) değiştirilmesine geçmektir. Son adım ise

369 J. Habermas, Theorie der Gesellschaft oder Sozialtechnologie? Eine Ausei-
nandersetzung mit Niklas Luhmann, S. 286.
370 Bu tür kuralların, ahlaki argümantasyonu belirleyen kurallar olduğu şeklindeki
yeni-natüralist görüş için bkz. Ph. Foot, Moral Arguments, in: Mind 67 (1958),
S. 509 vd. Hare, yeni-natüralizmin aksine, ahlaki argümantasyonun bu kurallara
katı bir şekilde bağlı olmadığını vurgulamaktadır. Bu kurallar, diğer kuralları
kullanabilir ve meşru hale getirebilirler (bkz. yukarıda S. 92). Hare’in bu görüşü
ile ahlaki dil sisteminin söylemsel olarak incelenmesini talep eden Habermasçı
düşünce arasında belli bir uzlaşı mevcuttur.

142