Page 119 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

GEREKÇELERİN YAZILMASI: HÂKİMLER İÇİN EL KİTABI

[3] Metafor
Hukuki yazı yazarları metaforlara ve diğer mecaz türlerine karşı şüpheci olma eğilimindedir.
Bunda haklı bir nedenleri var: Bir metafor arayışı, yazarları, kolaylıkla işlevsel olmaktan
ziyade göz alıcı yazı ile ilgilenen iç mekân dekoratörlerine dönüştürebilir. Dahası metaforlar,
okuyucuları, genellikle bir davanın anlamını çarpıtan tesadüfi benzerliklere veya duygusal
çağrışımlara yönlendirerek yoldan çıkarabilir. Hâkim Benjamin Cardozo’nun korktuğu gibi
doktrine yerleşebilirler: “Hukuktaki metaforlara ihtiyatla bakılmalıdır çünkü düşünceyi
özgürleştirecek aygıtlar olarak başlar sonunda ise genellikle onu köleleştirirler” [Berkey v.
Third Avenue Railway Co., 244 N.Y. 602, paragraf 95 (1927)]. Bununla birlikte Car-
dozo’nun kendi açıklamasının gösterdiği gibi canlı yazı genellikle kaçınılmaz bir şekilde
metaforiktir: Bizzat kendisi, “metafor” kelimesini kişileştirerek ona özgürleştirme veya
köleleştirme yeteneği vermektedir. Hassasiyetle kullanıldığında metaforlar anlamı netleştirir
ve ona enerji kazandırır.
Gerekçeli kararların nedenlerinden alınan bazı metafor örnekleri şunlardır:
• Cezai tazminatlar zararı değil davranışı hedefler.
• Madde 83.28, bir ön duruşma ile doğrudan iddianame arasında bir tür orta nokta
olarak tasarlanmamıştır.
• Aşikâr ve ağır basan hatayı tartışırken yaprak ve dalları çekip ağacı ayakta bırak-
mak yeterli değildir. Ağacın tamamı yıkılmalıdır.
• Madde 249(b) caydırıcılık denizinde bir rehabilitasyon adası sağlar.
• Neredeyse kaçınılmaz olarak bir şirketi yıpratan ve bu değişikliklere neden olan
dalgalara, şirketin bazı çalışanlarını aşağı çeken güçlü bir dip akıntısı eşlik etmekte-
dir.
• On bir davalı grubunun mevcut çetelesiyle, kimin kime dava açtığının şematik bir
diyagramı, futbol oyun kitabından bildiğimiz “geri pas-degaj-geri pas” gibi görün-
mektedir.
Bu örneklerin her biri, farklı faaliyet türleri arasında beklenmedik bir bağlantıyı şekillendirir.
Gerekçeli kararlarda açık metaforlar nadir olduğundan kolaylıkla süsleme ve kendi kendini
gösterme yoluna kayabilirler. Her durumda, yapılacak test, metaforun işlevsel olup olmadığı,
yani anlamı netleştirip netleştirmediği ve uygun bir üslup iletip iletmediğidir. Anlam ve
üslup bağlam ile belirlendiğinden yukarıdaki metaforlardan herhangi birinin işe yarayıp
yaramadığı bir bütün olarak gerekçeli kararın verdiği bilgilere bağlıdır. Bazı okuyucular,
örneğin, metaforun gösterişli olması, birçok kimsenin anlayamayacak olması ve bariz bir
şekilde komik ve aşağılayıcı bir spor jargonundan alınmış olması nedeniyle son örneği doğru
bulmayabilirler. Bununla birlikte bir hâkimin tüm davacıları hukuk ile oynadıkları oyunların
tuhaf karmaşıklıklarına karşı uyarmak isteyebileceği bir bağlam hayal edilebilir.
Çoğu hâkimin, Cardozo’nun metaforların hukuku köleleştireceği endişesi ile ilgili olarak
fazla kaygılanmasına gerek olmayacaktır. Ancak metaforların zorlayıcı gücü dikkate alın-
maya değerdir. “Yaşayan bir ağaç” olarak Kanada anayasası kavramı, örneğin, gerekçeli
karardan sonra gerekçeli kararda hukuk doktrini olarak tekrar eden Lord Sankey tarafından
“Kişiler Davasında” üretilmiş salt bir metafor olarak ortaya çıkmıştır: “İngiliz Kuzey Ame-
rika Yasası, Kanada’da, büyüme ve doğal sınırlarına kadar genişleme yetkinliğine sahip

100