Page 119 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

104 5. Felsefi Pragmatizm: Sosyal Etkileri Işığında Değerlendirilen Hukuk

meleri ile ilgili konularda ilgili ulusal düzenlemelerine uygulandığında, hukukun eko-
nomik analizi ile sağlanan entelektüel alet çantası, evlilik, evlat edinme, ötenazi, çocuk-
lara, yaşlılara ve engellilere bakım, insan hakları hukuku ve genel olarak sosyal güven-
lik konularından çok daha makul sonuçlar verecektir. İkinci hususta, tamamen ekono-
mik veya finansal türden olanlar dışındaki diğer değer konularına öncelik verilmektedir.
Benzer şekilde, bilimsel araştırmalarda, edebiyatta, müzikte ve diğer sanat ve zanaat-
larda, ekonomik yön genellikle insan motivasyonu bakımından tek veya birincil itici
güç değildir. Bu tür insani çabaların, kültürel eserlerin finansmanının, üretiminin ve
(bazen) alım-satımının ekonomisine indirgenmesi, sanatçıların ya da bilim insanlarının
kendilerinin mesleki iştigali ve benlik anlayışlarıyla pek bağdaşmayacaktır.
Hukukun ekonomik analizi, Marksist hukuk ve toplum anlayışıyla biraz kararsız bir
ilişkiye sahiptir. Hukuk ve ekonomi gibi Marksist kavram da hukuk ve ekonomi arasın-
da geçerli olan ilişki üzerine odaklanmış olup, her ikisinde de kurumsal yapılar ve üre-
tim güçleri önemli bir role sahiptir. İkisini birbirinden ayıran şey, toplumdaki hukuk ve
ekonomi arasında geçerli olan ilişki anlamında, çok farklı bir toplum “metafiziği” anla-
yışı ile ilişkilidir. Marksist bir bilim insanı için derin-yapı düzeyindeki ekonomik görün-
güler, toplumdaki yüzey-yapı düzeyindeki ideolojik görüngülerin şeklini ve seyrini
belirler. Buna karşılık, hukukun ekonomik analizinde ekonominin kurumsal yapıları
veya bu konudaki diğer kurumsal yapılar bakımından, hukuki düzenlemenin ve yargısal
39
karar vermenin kurumsal modları kurucu olarak kabul edilmektedir. Marksist hukuk ve
toplum kuramı, hukuk, ekonomi ve toplum arasında geçerli olduğu düşünülen ilişkilerin
tamamen metafizik bir doktrinini gerektirir ve çok fazla husus bu metafiziğin daha spesi-
fik terimlerle nasıl tasarlandığına bağlıdır. Buna karşılık, hukukun ekonomik analizi
sosyal felsefedeki liberal geleneğe ve pragmatist sosyal mühendislik fikrine dayanan,
son derece araçsal bir hukuk, ekonomi ve toplum kavramına adanmıştır.
Hukukun ekonomik analizi ve Marksist bir hukuk ve toplum anlayışı, politik olarak
çizginin iki zıt ucundadır. Marksist bir hukuk ve toplum kavramı, toplumsal adalet kav-
ramlarını sol ideoloji ve işçi sınıfının çıkarları açısından tanımlarken, hukukun ekono-
mik analizi en çok ekonomik verimliliğin olumsuz politik ideolojisinin, piyasa rasyona-
litesinin, serbest rekabetin ve toplumdaki kıt kaynakların en verimli şekilde tahsis edil-
mesine vurgu yapmaktadır. Ancak söz gelimi, kıt maddi kaynakların ve toplumdaki risk

39 Toplumdaki üretim güçleri ve ilişkileri ile kendisine özerk bir öz-üretim kapasitesi bahşedilmiş
toplumdaki “aşkın-mantıksal” özne olarak sermaye hakkında; karşılaştırma için: Hänninen, Aika,
paikka, politikka (Zaman, Yer, Siyaset) - Hänninen’in Georg Lukács’ın toplum kuramını Marksist
okuması, her biri kendine özgü özneleri olan üç toplum düzeyini ayırt etme anlamında: (a) bireysel
olarak atfedilebilir amaçlara sahip bireysel özneler, (b) ayrı bir sınıf bilincine sahip kolektif özneler
ve (c) toplumda kendi kendini yeniden üretme yasalarını gözeten “aşkın-mantıksal” özne olarak
sermaye, Kaarlo Tuori’nin üç katmanlı yapısı için özgün ilham kaynağı olmuştur. Tuori’nin Criti-
cal Legal Positivism (Eleştirel Hukuki Pozitivizm) adlı çalışmasında, Marksist analiz çerçevesi bir
ölçüde aşağı çekilerek, şimdi Hans Kelsen’in ve H. L. A. Hart’ın hukuk kuramlarına atıfta buluna-
rak özetlenen hukukun daha açık bir şekilde pozitivist bir anlatısına yer açıyor. Yine de yazarın id-
dia ettiğinin aksine, Tuori’nin, hukukun daha derin seviyelerinin yasa koyucu ve mahkemeler tara-
fından hukuki değişime yönelik ani çabalara karşı koyabildiği çok düzeyli hukuk yapısı fikri, Kel-
sen, Hart ve analitik hukuki pozitivizmin diğer ana temsilcileri tarafından savunulduğu gibi gerçek
anlamda pozitivist bir hukuk anlayışıyla uzlaştırılamaz. - Bölüm 6.5 Kaarlo Tuori’nin Eleştirel Hu-
kuki Pozitivizminin Çözülemez İkilemi’nde konuyu daha derinlemesine ele alacağım.