Page 186 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

4.4 Hukuki Muhakeme Neden Rasyonel Olmalıdır? 167

lerle destekleme eğiliminde olmamak, kavramsal bir anormalliktir. Kanundaki pratik
ifadeler, gerekçelendirilebilir niteliktedir. Yukarıdaki bölüm 2.2.3’te hâlihazırda belir-
tildiği üzere, gerekçelendirilebilirlik, pratik bir ifadeyle karşı karşıya kalan bir kişinin
“Neden?” diye sorabilmesi ve böylece ifadeyi destekleyen nedenler talep edebilmesi
anlamına gelir. “B, gelir vergisi ödemesi için hukuki bir neden olmamasına rağmen,
hukuki olarak gelir vergisi ödemek zorundadır” ifadesi bu nedenle gariptir. Nedenleri
olabildiğince tutarlı hâle getirmeyi amaçlamamak da gariptir. Kişi kavramsal bir anor-
mallik yaratmak istemiyorsa, hukuki görüşlerini yüksek düzeyde tutarlı olan nedenlerle,
esas/destekleyici düşünceyle destekleme eğilimine sahip olmalıdır.
Ancak hukuki muhakemenin rasyonelliği için bazı özel nedenler de vardır. Bun-
lardan biri, “yürürlükteki hukuk” kavramıyla ilgilidir. Bu kavram sadece toplumsal
olarak yerleşik hukuka değil, aynı zamanda yorumlanan hukuka da atıfta bulunur.
Örneğin haksız fiillerde nedensellik ile ilgili olan ve amacı yalnızca kanunların ve
emsal kararların lafzi içeriğini tanımlamak değil, yaratıcı bir şekilde yorumlamak
olan birçok İsveç normu, sadece bazı önde gelen ders kitaplarında mevcut olmaları-
na rağmen, genellikle yürürlükteki hukuk olarak kabul edilmektedir; karşılaştırma
için: aşağıdaki bölüm 5.5.7. Bu yorumlamanın genellikle rasyonel olması beklenir.
“Bir kanunun yorumu yürürlükteki hukuku oluşturmaktadır, ancak rasyonel değil-
dir” ifadesi tuhaftır ve bu nedenle kavramsal bir anormallik oluşturmaktadır. Kişi
kavramsal bir anormallik yaratmak istemiyorsa, bir hukuki yorumlamanın sonucu-
nu, ancak bu yorumlama rasyonel ise yürürlükteki hukuk olarak kabul etme eğili-
mine sahip olmalıdır.

4.4.6 Kavramlar ve Yaşam

Buradan hareketle, bölüm 4.4.2-4.4.5’te, diğerlerinin yanı sıra, öngörülen amaçlar için
gerekli araçları belirterek aşağıdaki “teknik normları” formüle ettim.
1. Mantıksal/dilsel rasyonellik ile ilgili olarak: Kişi kavramsal bir anormallik yaratmak
istemiyorsa, mantıksal/dilsel rasyonelliğin gereksinimlerini ihlal eden değer ifadele-
rini içtenlikle dile getirmemelidir. Özellikle: Kavramsal bir anormallik yaratılmak is-
tenmiyorsa, imkânsız olanı yapma yönünde her yönüyle düşünülmüş bir göreve sa-
hip olunduğu sonucuna ulaştıran görüşler benimsenmemelidir.
2. Esas/destekleyici rasyonellik ile ilgili olarak: Kişi herhangi bir şekilde pratik konular
hakkında düşünmeyi amaçlıyorsa, pratik görüşlerini tutarlı bir sistem hâlinde düzen-
leme eğilimine sahip olmalıdır. Kişi pratik konular hakkında düzgün bir şekilde dü-
şünmeyi amaçlıyorsa, pratik görüşlerini tutarlı bir sistem hâlinde düzenleme eğilimi-
ne sahip olmalıdır. Kişi, “savunma” kavramına ilişkin olarak kavramsal bir anormal-
lik yaratmak istemiyorsa, esas/destekleyici rasyonellik ile, sadece vardığı sonucu
destekleyen nedenler öne sürerek savunma eğiliminde olmalıdır. Kişi, “tartma” kav-
ramına ilişkin olarak kavramsal bir anormallik yaratmak istemiyorsa, tartma eylem-
lerini destekleyen nedenler önerme eğiliminde olmalıdır. Kişi kavramsal bir anor-
mallik yaratmak istemiyorsa, ahlaki ve hukuki pratik ifadeleri evrenselleştirilebilir
nedenlerle destekleme eğiliminde olmalıdır.