Page 151 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

BAŞLICA PRATİK SÖYLEM TEORİLERİ

7. Habermasçı Teorinin Eleştirel Tartışması

Bu soru, Habermasçı teorinin genel bir eleştirisine bizi götürür. Bu-
rada özellikle pratik söylem teorisi olarak Habermasçı teorinin savunula-
397
bilir ve kullanışlı olup olmadığı üzerinde durulacaktır.

7.1. Sistem Teorisinden Bazı Eleştiriler

Söylem teorisinin en önde gelen muhaliflerinden birisi, Niklas Luh-
mann’dır. Luhmann, Habermas’ınki gibi teşebbüslerin “olasılıklar açı-
sından çok daha zengin olan bir dünyanın bugünkü koşullarında” en ba-
şından başarısızlığa mahkûm olduğunu savunur. 398 Bugün ortada olan
sorun, kararların veya normların içeriksel olarak doğru olup olmamaları
değildir. Karmaşıklığın üstesinden gelip gelememedir. Bu nedenle adalet
sorunu, hakikat ile gerekçelendirilebilirlik arasındaki eski bağlamından
koparılmalı ve “hukuk sisteminin yeterli derecede karmaşık olması” so-
399
runu olarak yeniden formüle edilmelidir.
Hakikat, gerekçelendirilebilirlik ve adalet konularının modern top-
lumlardaki önemine tamamen genel olarak yöneltilen bu klasik itiraza,
tartışmaların dil teorisine özgü bir yaklaşımdan ziyade sistem teorisine
özgü bir yaklaşımla daha uygun bir şekilde ele alınabileceği iddiası da
katılır. Sistem teorisi yaklaşımı, ideal koşullar talebiyle sınırlı kalmaz. Bu
yaklaşım, her tartışma sisteminin etkinlik sınırlarını ortaya koyabilir ve
alternatif söylem örgütleri aracılığıyla verimini artırma olanaklarını gös-
400
terebilir.

397 Büyük ihtimalle bu şekilde kabul edilebilir. Habermas’ın kendisi de şunu belirtir:
“Doğruluğun uzlaşımsal bir teorisi, hakikatin uzlaşımsal bir teorisinin karşılaş-
tığı itirazların aynılarıyla karşılaşmaz” (J. Habermas, Wahrheitstheorien, S. 250).
398 N. Luhmann, Gerechtigkeit in den Rechtssystemen der modernen Gesell-
schaft, in: Rechtstheorie 4 (1973), S. 144, not. 33.
399 Habermas, a.g.e., S. 142. Luhmann’ın adalet teorisinin bir eleştirisi için bkz. R.
Dreier, Zu Luhmanns systemtheoretischer Neuformulierung des Gerechtigkeits-
problems, in: Rechtstheorie 5 (1974), S. 189 vd.
400 N. Luhmann, Systemtheoretische Argumentationen. Eine Entgegnung auf J. Ha-
bermas, in: J. Habermas / N. Luhmann, Theorie der Gesellschaft oder Sozialtech-
nologie, Frankfurt a. M. 1972, S. 328 vd.

149