Page 161 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

142 4. Ahlaki ve Hukuki Muhakemenin Nihai Gerekçesi

dan da desteklenmesi gereklidir. Bazı davalarda mahkemenin açık ve genel bir gerekçe-
lendirme yapması gerekirken, diğer davalarda böyle bir gerekçelendirmenin yapılması-
nın mümkün olması yeterli olmaktadır.
Dolayısıyla aşağıdaki tutarlılık ölçüt ve ilkeleri geçerlilik kazanır.
7.1. Diğer koşullar aynı kalmak üzere, bir kuram, bireysel isimler olmaksızın ne kadar
fazla ifade kullanırsa, kuram o kadar tutarlı olur.
7.1*. Bir ifadeyi gerekçelendirmek için bir kuramı kullanırken, kuramın bireysel isimler
olmaksızın mümkün olduğunca çok sayıda ifadede açıklandığından emin olunma-
lıdır.
7.2. Diğer koşullar aynı kalmak üzere, bir kurama ait ne kadar fazla sayıda genel kav-
ram varsa ve bunların genellik düzeyleri ne kadar yüksek olursa, kuram o kadar tu-
tarlı olur.
7.2*. Bir ifadeyi gerekçelendirmek için bir kuramı kullanırken, kuramın mümkün oldu-
ğunca çok sayıda genel kavramla ve mümkün olduğunca genel kavramlarla açık-
landığından emin olunmalıdır.
7.3. Diğer koşullar aynı kalmak üzere, bir kuram içerisinde kullanılan kavramlar ara-
sındaki benzerlikler ne kadar fazla olursa, kuram o kadar tutarlı olur.
7.3*. Bir ifadeyi gerekçelendirmek için bir kuramı kullanırken, kurama ait kavramlar
arasındaki benzerliklerin mümkün olduğunca eksiksiz bir listesi yapılmalıdır.

(8) Kavramsal Çapraz Bağlantılar
Yapının parçaları arasındaki kavramsal çapraz bağlantılar, bir diğer tutarlılık ölçütünü
oluşturur. Dolayısıyla diğer koşullar aynı kalmak üzere, iki kuram, aynı veya benzer
kavramları, yapıları, kuralları vb. kullandıkları ölçüde tutarlıdırlar.
Örneğin gereklilik ve imkân kavramlarını ele alan modal mantık, bu tür bir yapısal
benzerlik nedeniyle, zorunluluk ve izin kavramlarını ele alan deontik mantıkla yüksek
düzeyde tutarlıdır. Bu olgusal gerçek, mantıkçıların zorunluluk, yasak ve izin gibi kav-
ramlar arasındaki ilişkiler ile bağlantılı olarak, gereklilik, imkânsızlık ve olasılık arasında-
ki ilişkilerin kıyaslanmasına dair eskiden kalma birçok sorunu çözmelerine yardımcı ol-
muştur (karşılaştırma için: temel makale, v. Wright 1957). Diğer bir örnek, Pareto verimli-
liği ve kayıtsızlık eğrileri gibi ekonomide ayrıntılı olarak geliştirilen kavramsal araçların,
hukuki ve ahlaki muhakemede tartma ve dengelemeyi analiz etmek için kullanılabileceği
gerçeğidir (karşılaştırma için: Alexy 1985, 100 ve devamı, 145 ve devamı).
Bu fikirden ortaya çıkan tutarlılık ölçütleri ve ilkeleri şunlardır:
8.1. Diğer koşullar aynı kalmak üzere, belirli bir T1 kuramının başka bir T2 kuramıyla
ne kadar fazla ortak kavramı varsa, bu kuramlar diğeri ile o kadar tutarlıdır.
8.1*. Bir ifadeyi gerekçelendirmek için bir kuramı kullanırken, kuramın diğer kuramlara
ait mümkün olduğunca çok sayıda kavramla açıklandığından emin olunmalıdır.
8.2. Diğer koşullar aynı kalmak üzere, belirli bir T1 kuramının içerdiği, başka bir T2
kuramında kullanılan kavramlara benzer olan kavramların sayısı ne kadar fazlaysa,
bu kuramlar birbirleriyle o kadar tutarlıdır.