Page 105 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

BAŞLICA PRATİK SÖYLEM TEORİLERİ

ikincisinde ise eylemin sonuçları belirtilerek sağlanır. İlk biçim deon-
223
tolojik, ikincisi ise teleolojiktir. İkinci biçim, etiğin kaçınılabilir olan
acılardan kaçınma amacına doğrudan hizmet eder. Birinci biçimde bu,
ancak bir toplumda geçerli olan ahlaki normların, kaçınılabilir olan acı-
lardan kaçınacak şekilde insanların ortak yaşamalarını düzenlediği öl-
çüde geçerlidir. Toulmin, bunun genelde böyle olduğunu düşünür. 224

İlk argüman biçimi, ahlaki argümantasyonu mevcut ahlaki norm-
lara bağlar. İkinci argümantasyon biçimi ise ahlaki argümantasyonun
önemli bir işlevinin gerçekleşmesine hizmet eder. Bu önemli işlev, ah-
laki sistemleri yeni koşullara uyarlamakla ve kaçınılabilir olan acılar-
dan kaçınma hedefine bu sistemleri yaklaştırmakla yerine getirilir. Ah-
laki argümantasyon böylelikle bir yandan mevcut koşullarla bağlantılı
hale gelir. Diğer yandan toplumsal bir ideali, “Mevcut kaynaklar ve
bilgi birikimi dahilinde hiçbir acı veya hayal kırıklığına müsamaha gös-
225
terilmez”, yerine getirir.
Ahlaki argümantasyonun her iki düzeyi de bu iki argümantasyon
biçimden ayrıştırılmalıdır. Birinci düzey, bireysel eylemlerin meşrulaş-
tırılmasıyla; ikinci düzey, ahlaki kuralların meşrulaştırılmasıyla ilgili-
226
dir. Bireysel eylemlerin meşrulaştırılması ilk biçimde gerçekleşir.
İkinci biçim ise ancak iki kuralın çatışması ya da toplumunda geçerli
olan kurallardan hiçbirinin konuşmacı için uygulanabilir olmaması du-
227
rumunda devreye girer. Öte yandan, ahlaki kuralları meşrulaştırmayı
228
yalnızca ikinci biçim gerçekleştirir.

223 Bu kavram için bkz. W. K. Frankena, Analytische Ethik, München 1972, S. 32
vd.; C. D. Broad, Five Types of Ethical Theory, London 1930, S. 206 vd.
224 St. E. Toulmin, a.g.e., S. 136, S. 223.
225 St. E. Toulmin, a.g.e., S. 223.
226 St. E. Toulmin, a.g.e., S. 145 vd.
227 St. E. Toulmin, a.g.e., S. 146 vd.
228 St. E. Toulmin, a.g.e., S. 148 vd. Toulmin’in ahlaki argümantasyon görüşü, bu
nedenle, kural faydacılığının bir türü olarak tanımlanabilir. Faydacılığın bu türü-
nün özelliği, bireysel eylemlerin doğrudan sonuçlarına göre değerlendirmemesi-
dir (eylem faydacılığı). Bireysel eylemler, daha çok, kurallara göre ve yalnızca
bu kuralların sonuçları bakımından değerlendirilir. Kural faydacılığı için bkz. J.

103