Page 69 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

BAŞLICA PRATİK SÖYLEM TEORİLERİ

3.1.1. Wittgenstein’ın Dil Oyunu Kavramı

Dil, Tractatus logico-philosophicus’ta ortaya konan dil teorisine
göre dünyayı resmetmeye hizmet eder. Wittgenstein, Felsefi Soruştur-
malar (Philosophische Untersuchungen)’ın başında eski teorisini şu
sözlerle tanımlar: “Dilin kelimeleri nesneleri adlandırır – cümleler ise
bu tür adlandırmaların bileşimleridir”.

Wittgenstein, dil oyunu kavramlaştırmasını “insan dillerinin özü-
75
76
nün belirli bir resmi” nin karşısına koyar. Aslında, dil oyunu kavramı
ne sistematik olarak tartışılmakta ne de açık bir şekilde tanımlanmakta-
77
dır. Bunun yerine, neredeyse kafa karıştıracak sayıda açıklama ve ör-
nek sunar. Bunlardan yola çıkarak kavramın burayı ilgilendiren bazı
özellikleri açıklanabilir. Buna rağmen konuyu tüm yönleriyle ele almak
78
için çaba gösterilmeyecektir.
Dil oyunlarında – Wittgenstein’a göre – “tarif edilemeyen bir çeşit-
79
lilik” vardır. “Felsefi Soruşturmalar”ın 23. bölümünde şu örnekleri
verir: “Emretmek ve emir uyarınca eylemde bulunmak – bir nesneyi
görünüşüne veya ölçülerine göre betimlemek – betime (çizime) daya-
narak bir nesne üretmek – bir olayı bildirmek – bir olay hakkında tah-
minler yürütmek – bir hipotez ortaya atmak ve onu sınamak – bir dene-
yin sonuçlarını tablolar ve çizelgeler aracılığıyla göstermek – bir öykü
uydurmak ve okumak – tiyatro oyunu sergilemek – tekerleme söylemek

75 L. Wittgenstein, Philosophische Untersuchungen, § 1.
76 Wittgenstein çalışmalarında bu terimin oluşumu üzerine bkz. E. K. Specht, a.g.e.,
S. 40 vd.; A. Kenny, a.g.e., S. 187 vd.
77 Bkz. A. Kenny, a.g.e., S. 192 vd.; H. Lenk, Zu Wittgensteins Theorie der Sprach-
spiele, in: Kant-Studien 58 (1967), S. 464.
78 Bir dizi yazar bu terimi daha özenli bir şekilde tanımlamaya çalışmıştır. Tespitler
ve ayrımlar için örneğin bkz. E. K. Specht, a.g.e., S. 41 vd.; W. Stegmüller, a.g.e.,
S. 589; G. Pitcher, a.g.e., S. 247 vd.; H. Lenk, a.g.e., S. 466 vd.; P. F. Strawson,
Philosophical Investigation. By Ludwig Wittgenstein, Mind 63 (1954), S. 71, not
1.
79 L. Wittgenstein, Philosophische Untersuchungen, S. 537.

67