Page 71 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

BAŞLICA PRATİK SÖYLEM TEORİLERİ

arasında olduğu gibi, bu kurallar arasında da sadece akrabalıklar bulu-
85
nur. Dil oyunlarını yapılandıran kurallar, teknik kurallardan (örneğin,
yemek pişirme kurallarından) sözdizimsel kurallara (örneğin, fiil çekim
86
kurallarına) kadar çeşitlilik gösterir.
Dil oyunları kavramı, bu şekilde kural kavramına atıfta bulunmak-
tadır. Bu kavram da sadece örnekler ve tekil göndermeler vasıtasıyla
açıklanmaktadır. Wittgenstein diğerlerinin yanında örnek olarak tabe-
88
87
laları, kelimeleri ve resimleri, bir işaret levhasını ve satranç kuralla-
89
rını sıralar. Bir kuralın varlığı için, birden fazla kişinin zaman içinde
birkaç kez bu kurala uyması gerekir. “Yalnızca bir kişinin, tek bir kez
bir kurala uymuş̧ olması olmaz. […] Bir kurala uymak, bildirimde bu-
lunmak, emir vermek, satranç oynamak alışkanlıklardır (adetler, ku-
90
rumsallaşmalardır).” Kural kavramı ile hata kavramı arasında da sıkı
91
bir ilişki vardır. Bir yandan, hatalar ancak bir kural doğru davranış ile
yanlış davranış arasında ayrım yapılmasına izin verdiğinde varken; di-
ğer yandan, dil oyununa katılanların hatalara verdiği tepki bir kuralın
92
varlığı için önemli bir işaret oluşturur.

85 Bkz. H. Lenk, a.g.e., S. 477.
86 Kuralların çeşitliliği hakkında bkz. A. Kenny, a.g.e., S. 200 vd.
87 L. Wittgenstein, a. g. e., § 86; bkz. L. Wittgenstein, Eine philosophische Betrach-
tung (Kahverengi Kitap olarak adlandırılan), Schriften Bd. 5, Frankfurt a. M.
1970, S. 132.
88 Bkz. L. Wittgenstein, Philosophische Untersuchungen, § 85, § 198.
89 Bkz. L. Wittgenstein, a.g.e., § 197.
90 Bkz. L. Wittgenstein, a.g.e., § 199.
91 Bkz. P. Winch, Die Idee der Sozialwissenschaft und ihr Verhältnis zur Philoso-
phie, Frankfurt a. M. 1974, S. 45.
92 L. Wittgenstein, a.g.e., § 54. Wittgenstein’da kural kavramı için bkz. A. Kem-
merling, Regel und Geltung im Lichte der Analyse Wittgensteins, in: Rechtsthe-
orie 6 (1975), S. 104 vd.

69