Page 75 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

BAŞLICA PRATİK SÖYLEM TEORİLERİ

Austin’in teorisinin temel kavramı söz edimi kavramıdır. Söz edim-
108
leri, bir şey söylenerek icra edilen eylemlerdir. Örneğin, kim “Söz
veriyorum, yarın geleceğim” veya “Peter’i gördüğümü iddia ediyorum”
der ise sadece bir şey söylemekle kalmaz, aynı zamanda bir şey de ya-
par: ilk durumda bir söz verir, ikinci durumda ise bir iddiada bulunur.
Austin’e göre bir söz ediminde her zaman iki, çoğu zaman da üç edim
109
arasında ayrım yapılabilir: düzsöz (locutionary), edimsöz (illocutio-
nary) ve etkisöz (perlocutionary) edimleri.

Düzsöz edimi, belirli bir anlamı olan bir önermenin dile getirilme-
sinden oluşur. Düzsöz edimi, aynı şekilde seslendirme (phonetic), dil-
lendirme (phatic) ve anlamlandırma (rhetic) edimleri olmak üzere üç
110
edime ayrılabilir. Seslendirme edimi, belirli seslerin söylenişini; dil-
lendirme edimi, kelimelerin belirli bir dilbilgisine göre dile getirilme-
sini; anlamlandırma edimi ise belirli bir şey (reference) hakkında belirli
bir şeyin (sense) söylenmesi için kelimelerin kullanılmasıdır. 111 Bu şe-
kilde anlamlandırma edimi geleneksel biçimde “anlam (meaning)” ola-
rak adlandırılan şeyi belirler. Austin dolayısıyla bir söz ediminin düzsöz
anlamı (locutionary meaning)’ndan da bahseder. 112

108 Bkz. J. L. Austin, How to do things with Words, S. 6; J. L. Austin, Performative
Utterances, S. 235. Austin, başlangıçta, bir şeyi tespit eden saptayıcı sözceleri
(constative utterances) bir şey yapan performatif sözcelerden (performative ut-
terances) ayırmıştır. Daha sonra, saptayıcı sözceleri çeşitli söz edimi çeşitlerin-
den sadece birisi olduğu görüşünü benimsemiştir (bkz. J. L. Austin, How to do
things with Words, S. 132 vd., S. 146). Austin’in teorisinin yalnızca daha son-
raki, genelleştirilmiş versiyonu aşağıda tartışılmaktadır. Austin’in teorisinin ge-
lişimi hakkında bkz. R. M. Hare, Austin’s Distinction between Locutionary and
Illocutionary Acts, in: R. M. Hare, Practical Inferences, London / Basingstoke
1971, S. 100-105.
109 Bu eylemler, örneğin yemek pişirmede olduğu gibi ayırt edilebilecek ardışık alt
eylemler değil, bir eylemin farklı yönleridir. Bu nedenle Austin, “‘bir cümlenin
kullanımının’ veya ‘dilin kullanımının’ farklı anlamları[ndan] veya boyut-
ları”ndan da söz eder (J. L. Austin, a.g.e., S. 108 vd.).
110 J. L. Austin, a.g.e., S. 92 vd.
111 Bkz. J. L. Austin, a.g.e., S. 93. “Sense” ve “reference” kavramları için bkz. J. L.
Austin, How to Talk, in: Philosophical Papers, S. 134 vd.
112 Austin’in düzsöz anlamı kavramı sorunsuz değildir. Austin’e göre “Kapı kapa-
nacak!” komutu, “Kapı kapanacak” iddiasıyla aynı düzsöz anlamına sahiptir. Her

73