Page 77 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

BAŞLICA PRATİK SÖYLEM TEORİLERİ

Örneğin, bir kişi bir şeye inanmadan o şeyi iddia ettiğinde böylesi
isabetsiz bir söz edimi ortaya çıkar. Bir şeyi iddia eden bir kişi ona inan-
dığını anlatır. Ne mantıksal ne de dilbilgisel olarak hatalı olmamasına
karşın “Kedi paspasın üzerinde ama ben buna inanmıyorum” dene-
119
mez. Bir eylem olarak konuşmanın temelinde mantık ve dilbilgisi ku-
ralları ile birlikte başka kuralların da bulunduğu açıktır. Söz edimi teo-
risinin getirisi, pragmatik kurallar olarak adlandırılabilecek bu kuralla-
rın önemini net bir biçimde ortaya koymasıdır.

Dolayısıyla, bir söz edimi yalnızca söylenenler yanlış veya doğru
olmadığı için hatalı olmayabilir, Austin’in de ifade ettiği gibi, bir edim
olarak “isabetsiz (unhappy)” de olabilir. Austin, bu nedenle eleştirinin
iki boyutunu birbirinden ayırır: edimsözle ilgili olan isabetlilik / isabet-
sizlik boyutu (happiness / unhappiness dimension) ve etkisözle ilgili
olan doğruluk / yanlışlık boyutu (truth / falsehood dimension). 120

Bu doktrinde özellikle ilgi çekici olan, Austin’in, betimleyici ifade-
ler gibi normatif ifadelerin de kural olarak aynı şekilde doğruluk ve
121
yanlışlık boyutunda değerlendirilebileceğini savunmasıdır. Austin’in
“How to do things with Words” adlı kitabında belirttiği gibi “doğru” ve
“yanlış”, basit bir ilişkiye, basit bir niteliğe veya basit herhangi bir şeye
değil, “bu koşullarda, bu kitleye, bu amaçlarla ve bu niyetlerle söylene-
cek yanlış olan bir şeyin aksine, genel anlamda doğru veya yerinde olan
bir şey” 122 e karşılık gelir. Hem bir tavsiyenin iyi ya da bir yargının haklı
olup olmadığı söz konusu olduğunda hem de bir ifadenin doğruluğu tar-
tışmalı olduğunda böyle bir değerlendirme yapılmalıdır. Benzer tüm bu
durumlarda temelde bu, söz ediminin olgulara, konuşmacının niyetine

119 J. L. Austin, a.g.e., S. 15, S. 39 vd.
120 J. L. Austin, a.g.e., S. 147.
121 J. L. Austin, a.g.e., S. 147 vd.
122 J. L. Austin, S. 144; benzer şekilde bkz. J. L. Austin, Performative Utterances,
S. 250 vd.; J. L. Austin, Performative und konstatierende Äußerung, in: Sprache
und Analysis, Ed.: R. Bubner, Göttingen 1968, S. 152 vd. Austin her zaman bu
görüşte değildi. “Truth” eserinde hakikatin uygunluk teorisini savunur (bkz. J. L.
Austin, Truth, S. 122). Şurada “ifade etmenin başarının çeşitli dereceleri ve bo-
yutları”ndan bahseder (J. L. Austin, a.g.e., S. 130).

75