Page 37 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

22 1. Giriş

etmek veya reddetmek dışında hukuki analiz için felsefi bir yargı zemini de sağlayamaz.
Wittgenstein’ın Philosophical Investigations (Felsefi Soruşturmalar) ve The Blue and
Brown Books (Mavi Kitap Kahverengi Kitap) [Türkçe çevirisi, çev. Doğan Şahiner, Fol
Yay. (2019)] gibi ölümünden sonra yayımlanan eserlerinde, analizin odağı, dilin sentaks
ve semantikten, konunun konuşmacı ve muhatap ve dil bilimsel bir ifadenin özel duru-
mu ile ilgili olduğu dil bilimsel pragmatiklere kaymıştır.
Dilsel bir işaretin veya ifadenin semantik yapısı iki farklı unsurdan oluşur: gönderimi
69
(Frege) veya kaplamı (Carnap) ve anlamı (Frege) veya içlemi (Carnap). Dilsel bir
işaretin veya ifadenin gönderimi, olguları, koşulları, “şeyleri” veya dış dünyada buluna-
bilecek diğer varlıkları kapsamasına veya uygulama alanına eşittir. Dilsel bir işaret veya
anlatımın anlamı, örneğin, aynı işaretler sistemindeki diğer tüm dilsel işaretlerin veya
anlatımların bütünlüğünün aksine üretildiği gibi kendine özgü anlam-içeriğine eşittir.
Dilsel cümleler düzeyinde semantik gönderim/kaplam ve anlam/içlem kategorileri,
cümlenin doğruluk değerini ve kendine özgü anlam içeriğini belirler.
Dilsel bir işaretin veya ifadenin iki semantik niteliği, gönderim ve anlam (Frege’ye
göre) veya kaplam ve içlemi (Carnap’a göre), en iyi şekilde Frege (1848-1925) tarafın-
dan sağlanan bir örnekle gösterilebilir. İki ayrı isnat olan “bir sabah yıldızı” ve “bir
akşam yıldızı”nın her ikisinin de gönderimi aynıdır: Venüs gezegeni. Ancak iki özelli-
ğin anlamı çok farklıdır: “bir sabah yıldızı” isnadı, “şafakta görülme” içsel özelliğine
sahip gökyüzü ile ilgili bir cismi ifade ederken, “bir akşam yıldızı” isnadı, “alacakaran-
lıkta görülme” içsel özelliğine sahip gökyüzü ile ilgili bir cismi ifade etmektedir. Yine
de her zaman aynı nesneden, Venüs gezegeninden bahsediyoruz. Benzer şekilde, iki
70
matematiksel ifade olan “2+1” ve “√9”, her ikisi de aynı gönderime/kaplama sahiptir
71
ancak iki ifadenin anlamı/içlemi diğerinden farklıdır. Biçimsel semantiğin gelişiminde
bir başka önemli figür olan Rudolf Carnap (1891-1970), anlambilim sistemini kaplam
ve içlem yöntemi olarak adlandırmıştır.
72
Wittgenstein’ın Tractatus Logico-Philosophicus’u yazdığı dönemde semantikteki
terminoloji tam olarak yerleşmemişti ve Wittgenstein anlam/gönderim ikileşimini daha
önce Frege (ve Bertrand Russell) tarafından benimsenen kavramsal kullanımdan ayrı
şekilde tanımlıyordu. Bu çalışmada, daha ziyade Carnap’ın 1950’lerden kalma Anlam
73
ve Gereklilik. Semantik ve Modal Mantık Üzerine adlı yetkin eserinde ayrıntılandırılmış
olan kaplam ve içlem yönteminde benimsenen dilsel kullanımı izleyeceğim.
Bir dil bilimsel ifade, bir terim ya da cümle olabilir. Terimler, kendi içinde isnatlara
74
ve bireysel terimlere ayrılabilir. Bir isnat, Venüs gezegeninin iki farklı niteliği olan
“sabah yıldızı” ve “akşam yıldızı” gibi bir varlığa ait bazı nitelikleri ya da tüm insan

69 Carnap, Meaning and Necessity, s. 16-32.
70 Frege, “On Sense and Reference”, s. 9-12. - Frege’nin nominatum/anlam ikileşimi ile Carnap’ın
karşılık gelen kaplam/içlem ikileşimi arasındaki ilişki üzerine, Carnap “On Sense and Reference”,
s. 124-129.
71 Miettinen, Logiikka, s. 172.
72 Carnap, Meaning and Necessity, s. 1-68.
73 Coffa, The Semantic Tradition from Kant to Carnap, s. 142- 143.
74 Niiniluoto, Johdatus tieteenfilosofiaan (Bilim Felsefesine Giriş), p. 119.