Page 39 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

24 1. Giriş

Özetlemek gerekirse, tek-yer yükleminin, çok-yer yükleminin, bireysel bir terimin ve
bir cümlenin (önerme) kaplamı ve içlemi şu şekilde gösterilebilir:
80
Tablo 1.1 Dilsel ifade türleri ve her birinin kaplamı ve içlemi
Dilsel ifade türü Kaplam İçlem
Tek-yer yüklemi Bireyler sınıfı Özellik, kavram
Çok-yer yüklemi İlişki İlişkisel kavram
Bireysel ifade Birey Bireysel kavram
Cümle Doğruluk değeri Önerme, düşünce içeriği
Frege, bir cümlenin semantik gönderiminin onun doğruluk değerine eşit olduğu yö-
nündeki etkili argümanını, bir cümlenin düşüncesinin yanı sıra, cümlenin doğruluğuna
ya da yanlışlığına önem verme eğiliminde olduğumuza işaret ederek desteklemiştir. 81
Ayrıca Leibniz’in sorgulayıcı argümanına da atıfta bulunmaktadır: “Bileşenlerinin gön-
derimi önemliyse ve söz konusu türden ikamelerle değişmeksizin kalırsa [örneğin cüm-
lenin bir kısmı aynı gönderime sahip bir ifadeyle değiştirildiğinde] genel olarak her
82
cümleye ait olan doğruluk değerinden başka ne bulunabilir?” Bunun sezgisel olmayan
bir sonucu olarak, bir yandan tüm doğru cümleler ve diğer yandan tüm yanlış cümleler
aynı gönderime yani ilgili cümlenin doğruluğuna veya yanlışlığına sahiptir.
Carnap, tüm cümlenin doğruluk değerinin bileşenlerinin doğruluk değerlerinin bir
fonksiyonu olarak belirlendiği bu tür doğruluk-işlevsel bağlantılar için “uzantısal” teri-
mini kullanmanın olağan hâle geldiğine işaret etmektedir. Yazara göre, bir cümlenin
doğruluk değeri ile bir yüklem yani, yüklem teşkil eden bir ifade arasında güçlü bir
benzerlik vardır: Bir cümle oluşturmak için n sayıda argüman ifadesinin n-dereceli bir
yüklem teşkil edene eklenmesi gerektiği bu yüklem teşkil edenin bir özelliğidir. Sonuç
olarak, yalnız ve yalnız “S 1 ≡ S 2 doğru ise yani yalnız ve yalnız S 1 ve S 2 eş değerse, bir
cümle sıfır derecelik yüklemi oluşturan bir ifade (yani bir yüklem) olarak kabul edilebi-
lir ve iki cümle S 1 ve S 2 aynı kaplama sahip olur. Bu nedenle, bir cümlenin doğruluk
değerini onun kaplamı olarak tanımlamak doğal görünmektedir.
83
Carnap’ın kaplam ve içlem yöntemi, elbette kanunun nasıl anlamlandırılacağını ve
yorumlanacağını etkileyen hukuki cümleler de dâhil olmak üzere, herhangi bir dilsel
ifadenin semantik analizine uygulanabilir. Dahası, dilsel bir formülasyon verildikten

80 Carnap, Meaning and Necessity, s. 1, 23-42: Niiniluoto, Johdatus tieteenfilosofiaan, s. 120.
81 “Cümlenin bir kısmının gönderimi ile ilgili her konuda ilgilenmememiz, cümlenin kendisi için
genellikle bir gönderimi kabul ettiğimizi ve beklediğimizi gösterir. Düşünce, parçalarından birinin
gönderiminin eksik olduğunu fark ettiğimiz anda bizim için değeri azalır. Bu nedenle, bir cümlenin
anlamından memnun olmamakta ve gönderimini da sorgulamakta haklıyızdır. Ama neden her doğ-
ru ismin sadece bir anlamı değil, aynı zamanda bir gönderimi de olmasını istiyoruz? Düşünce neden
bizim için yeterli değil? Çünkü onun doğruluk değeriyle ilgileniriz ve ilgilendiğimiz ölçüde yeterli
görmeyiz. (...) Bu nedenle, bir cümlenin doğruluk değerini gönderim olarak kabul etmeye yönlendi-
riliyoruz. Bir cümlenin doğruluk değerine göre, bunun doğru ya da yanlış olduğunu anlıyorum. Bu-
nun dışında başka doğruluk değeri yoktur.” Frege, “On Sense and Reference”, s. 10.
82 “Eadem sunt, quae sibi mutuo substitui possunt, salva veritate.” Alıntı yapan: Frege, “On Sense
and Reference”, s. 11.
83 Carnap, Meaning and Necessity, s. 26.