Page 38 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

1.6 Hukukun Semantiği: Rudolf Carnap’ın Kaplam ve İçlem Yöntemi 23

türünün tanımsal bir niteliği olarak “rasyonel bir varlığı” belirtir. Bireysel bir terim,
Yunan filozofu Sokrates veya İrlandalı yazar James Joyce gibi bireysel bir varlık veya
özneyi, bireysel terimin kullanımıyla ayırt edildiği şekilde belirler. Cümleler ya da
önermeler sentaks bakımından doğru biçimde formüle edilmiş ve ayrıca “Sokrates yete-
nekli bir Yunan filozofuydu”, “James Joyce, Ulysses ve Finnegans Wake’in yazarıdır”
ya da (Nick Park’ın harika kil animasyon filmi Wallace ve Gromit: Dışarıda Harika ve
Büyük Bir Gün’e göre) “ay, Wensleydale peynirinden yapılır” vb. doğru ya da doğru
olmayan bir iddiayı ortaya koyan dilsel ifadelerdir.
Yüklemler, tek-yer yüklemleri ve çok-yer yüklemleri olmak üzere ikiye ayrılabilir.
“Kızıl saçlara sahip olmak” veya “yüksek IQ’ya sahip olmak” özellikleri ve Venüs
gezegenine iki rol biçilmesi, yani “sabah yıldızı olmak” ve “akşam yıldızı olmak” da
tek-yer yüklemlerinin örnekleridir. “Çocuk olmak”, “anne olmak”, “...’den daha uzun
olmak” ve “...’den farklı olmak” gibi ilişkisel özellikler, çok-yer yüklemleridir. Bir tek-
yer yükleminin kaplamı bir nesneler sınıfı ve içlemi ise belirli bir özelliktir. Bir çok-yer
75
yükleminin kaplamı bir ilişkidir ve içlemi ise bir ilişkisel bağlamdır. Frege’den bu
yana semantik literatüründeki ortak anlayışa göre, bir cümlenin kaplamı onun doğruluk
değerine eşittir. Bir cümlenin veya önermenin içlemi, onun (önerme) anlam içeriğine
eşittir.
Carnap’a göre, yüklemin kaplamı bir bireyler sınıfını belirtir ve bir yüklemin içle-
76
mi o sınıfa bağlı olan belirli bir özelliği belirtir. Bunlar, Frege’nin dilsel bir ifadenin
gönderimi (Bedeutung; nominatum) ve anlamı (Sinn) şeklindeki iki kavramına karşı-
lık gelir. Bireysel bir ifadenin kaplamı belirli bir bireyi belirtir ve bireysel bir ifadenin
içlemi buna karşılık gelen bireysel kavramdır. Bununla birlikte, Frege’nin semantik
77
sistematiğinde böyle bir varlığa yer yoktur. Bir cümlenin kaplamı hem Frege hem de
Carnap’a göre onun doğruluk değeridir ve bir cümlenin içlemi onun gerektirdiği
önerme ya da “düşünce-içerik”tir. Her durumda, Frege’nin ve Carnap’ın iki semantik
sistemi, bireysel dilsel ifadeler dışında birbirleriyle oldukça iyi eşleşmektedir. Ayrıca
oblique nominatum (dolaylı bahsedilen) ve oblique sense (dolaylı anlam) söz konusu
olduğunda, “gönderim eşittir kaplam” ve “anlam eşittir içlem” denklemleri yalnızca
ordinary nominatum (sıradan bahsedilen) ve ordinary sense (sıradan anlam) için ge-
çerli olduğundan iki sistem birbirinden ayrılır. Carnap, Frege’nin dilsel bir ifadenin
78
Bedeutung (Gönderimi) ve Sinn’ine (Anlamı) dayanan modelinin aksine, semantik
anlayışının bir ifadenin belirli bir bağlamına bağlı olmadığını belirterek kendi tercihi-
ni gerekçelendirir.
79

75 Niiniluoto, Johdatus tieteenfilosofiaan, p. 120.
76 Carnap, Meaning and Necessity, s. 19. - Terim (genel) kavramı da kullanılabilir.
77 Modern semantiğin tarihi ve Viyana Çevresi’nin araştırma programı ile ilişkisi üzerine, karşılaştır-
ma için: Coffa, The Semantic Tradition from Kant to Carnap. Burada Coffa, konuyla ilgili mü-
kemmel bir açıklama sunmaktadır.
78 Carnap, Meaning and Necessity, s. 124-129. - Sıradan ve dolaylı konuşma biçimlerine örnek olarak
şu cümleler verilebilir: “Dünya güneşin etrafında dönüyor.” (= sıradan gönderim ve anlam) ve
“Copernicus, Dünya’nın Güneş’in etrafında döndüğünü iddia etti.” (= dolaylı gönderim ve anlam).
Carnap, Meaning and Necessity, s. 123-124.
79 Carnap, Meaning and Necessity, s. 125.