Page 58 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

2.5 Hukuki Eşbiçimlilik ve Kurumsal Olgular 43

42
inşasında realizm. Hukuktaki eşbiçimlilik kavramının mutlaka en azından ontolojik ve
semantik realizme bağlılık gerektirdiği görülmektedir.
Ontolojik realizm, nesnelerin, şeylerin, varlıkların, görüngülerin, olgu bağlamlarının,
olguların veya dünyada “yerleşik” kabul edilen her şeyin varlığının - en azından çoğun-
lukla - insan zihninden bağımsız olduğuna inanır. Masalar ve sandalyeler, okyanuslar ve
dağlar, gezegenler ve yıldızlar veya Paris’teki Eyfel kulesi ve Gize’deki Keops Piramidi,
bazı insanların duyusal gözlemlerinin nesnesi olmasalar ya da belirli bir zamanda bazı
insanların zihinlerinin içsel yansımalarının konusu olmasalar bile var olmaya devam
edeceklerdir. Varlıkları, topluluk üyeleri tarafından sahip olunan bir dizi sosyo-kültürel
inanca, beklentiye veya eğilime bağlı olan bu tür “şeylerin”, nesnelerin, olguların veya
varlıkların “dünyada var olma”ya dair özel biçimi, ontolojik realizm açısından değer-
lendirildiğinde yine de sorunlu olabilir. Kurumsal olgular bu tür görüngülerin başlıca
örnekleridir.
Avusturyalı felsefeci Karl Popper (1902-1994), her birinin içinde farklı türden “şey-
43
ler”, nesneler veya varlıklar bulunan üç tür “dünya” arasında bir ayrım yapmıştır.
Popper’ın sınıflandırmasında, Birinci Dünya, masa ve sandalyeler, yıldızlar ve gezegen-
ler veya vombatlar ve monotremler gibi dünyanın fiziksel nesnelerinin ve süreçlerinin
toplamını içerir. İkinci olarak, bir bireyin duyu verileri, gözlemleri, niyetleri, düşüncele-
ri, hayalleri ve anıları gibi insan aklının içeriğini içeren İkinci Dünya söz konusudur.
Son olarak, Üçüncü Dünya, herhangi bir bireysel insan aklının içeriğinden görece ba-
ğımsızlık kazanmış ve böylece tüm insan türünün ortak mülkiyeti hâline gelmiş olmaları
koşuluyla, insanın icat ettiği çeşitli toplumsal ve kültürel nesnelerin, varlıkların veya
eserlerin toplamını içerir. Matematiksel figürler, bilimsel kuramlar, satranç oyunu, Arvo
Pärt’ın Tabula Rasa bestesi, Avrupa para birimi avro ve bazı hukuk sistemlerinin kural
ve ilkeleri, hepsi Popper’ın Üçüncü Dünyası’nda yer almaktadır. Bunlar ayrıca Eliza-
beth Anscombe, John L. Austin ve John R. Searle tarafından da ileri sürüldüğü üzere,
“ham olgulardan” ayırt edilmiş olan sosyo-kültürel kurumsal olgular fikriyle iyi bir
uyum içerisindedir.
44
Evlilik, sözleşme, ipotek, geçerli vasiyet ve vasiyetname, sınırlı sorumluluğu olan
bir şirket (ltd. şti.) veya bir hukuk sisteminde “Parlamentonun yasalaştırıp Kraliçe’nin
onayladığı her şeyin İngiltere’de (geçerli) kanun olduğu” anlamına gelen benimsen-
miş tanınma kuralı gibi hukuki kurumlar, bu tür kurumsal olgular dünyasının örnekle-
ridir. Her iki olgu kategorisi, ham olgular ve kurumsal olgular, geniş çapta tanımlan-
mış olan realist bir ontoloji tarafından kabul edilmektedir; çünkü kurumsal olguların
varlığı bile belirli bir zamanda belirli bir bireyin zihinsel durumunun içeriğine bağlı

42 Niiniluoto, Critical Scientific Realism (Eleştirel Bilimsel Realizm). Karşılaştırma için: Pihlström,
Tutkiiko tiede todellisuutta? s. 30-66, 72-73. Pihlström’ün çalışmasının başlığı şu şekilde tercüme
edilebilir: “Bilim Realiteyi İnceler mi?” (Does Science Examine the Reality?)
43 Popper, Objective Knowledge (Objektif Bilgi), s. 106 ve devamı.
44 Kurumsal ontoloji ile ilgili olarak, karşılaştırma için: Anscombe, Intention (Amaç); Austin, How to
Do Things with Words (Söylemek ve Yapmak), [Türkçe çevirisi, çev. R. Levent Aysever, Metis
Yay. (2020)]; Searle, The Construction of Social Reality (Toplumsal Gerçekliğin İnşası); Searle,
Speech Acts (Konuşma Eylemleri) ve kurumsal hukuki pozitivizm ile ilgili olarak, MacCormick ve
Weinberger, An Institutional Theory of Law (Kurumsal Bir Hukuk Teorisi); MacCormick, Instituti-
ons of Law (Hukuk Kurumları).