Page 102 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

2.6 Adalet Kuramlarında Tartma Örnekleri 83

1. Tartma ve dengeleme, çeşitli uygulamalarda ifade edilen asli değerlerin, mükemmel-
lik standartlarının ve hedeflerin altın oranını tam olarak belirtmek için gereklidir.
Bu bağlamda iki soru sorulmalıdır:
a. Örneğin siyasi yaşam gibi karmaşık bir uygulamayı karakterize eden asli değerler,
mükemmellik standartları ve hedefler tam olarak nasıl ifade edilebilir? Bir faydacı,
faydayı amacını özgürlüğü korurken, bir liberal zaman içerisinde gelişmiş düzeni
uygularken, bir muhafazakâr ve eşitlikte bir sosyalist yaklaşımı benimseyerek en üst
düzeye çıkarmakta bulacaktır. Farklı ideolojiler, siyasi hayatta birbirleriyle rekabet
eden ilk bakıştaki değerlerin farklı şekilde tartılması ve dengelenmesi anlamına gel-
diğinden durum böyledir.
b. Pek çok farklı uygulamada ifade edilen asli değerlerin, mükemmellik standartlarının
ve hedeflerin altın oranı nasıl bulunabilir? Bazı insanlar aile hayatını her şeyden ön-
de tutar; diğerleri mesleki kariyerlerinin peşinde koşar vb. Bu idealler arasındaki al-
tın oran nerededir? Yanıt bir tartma ve dengeleme eylemi gerektirir.
MacIntyre’ın kuramının temel noktası şu şekilde özetlenebilir: “A ahlaki olarak iyi
bir insandır” ifadesi, “A, zaman içerisinde gelişmiş çeşitli uygulamaları karakterize
eden, rekabet hâlindeki hedefler, mükemmellik standartları ve değerler arasındaki altın
oranı bulma kabiliyetine ve eğilimine sahiptir” ifadesine eş değerdir. Bu ifadelerden
ikincisi kuramsal bir önerme olsaydı, bu kuram bilişselci veya daha kesin bir şekilde
ifade etmek gerekirse doğalcı olurdu. Bu ifade, Moore’un “açık soru argümanı” aracılı-
ğıyla eleştirilebilir. Buradan hareketle “A, elbette çeşitli uygulamaları karakterize eden
rekabet hâlindeki hedefler, mükemmellik standartları ve değerler arasındaki altın oranı
bulma kabiliyetine ve eğilimine sahiptir; ancak A ahlaki olarak iyi bir insan mıdır?” gibi
sorular anlamlı olarak sorulabilir. Sorunun anlamlı karakteri, iyi olmanın söz konusu
kabiliyete ve eğilime sahip olmakla özdeş olmadığını ortaya koymaktadır.
“A altın oranı bulma kabiliyetine ve eğilimine sahiptir vb.” ifadesi belirsizdir. Daha
doğrusu, değerlendirmeye açıktır. Bunu kesin bir şekilde yorumlamak için kişinin, her
biri nihai olarak kişinin iradesine, duygularına ve hislerine bağlı olan, iki tartma ve
dengeleme eylemi gerçekleştirdiği varsayılır. Birincisi, çeşitli uygulamaları karakterize
eden hedefleri, mükemmellik standartlarını ve değerleri oluşturmak için gereklidir.
İkincisi ise, uygulamalar arasındaki altın oranı bulmak için gerekli bir koşuldur. Sonuç
olarak, MacIntyre’ın kuramı hem kuramsal hem de pratik bir anlama sahiptir. Bunlar-
dan birincisi iyilik ve yerleşik uygulamalar arasındaki bağlantıyla ilgili, ikincisi ise
duyguların rolüyle vb. ile ilgilidir.

2.6 Adalet Kuramlarında Tartma Örnekleri

2.6 Adalet Kuramlarında Tartma Örnekleri
2.6.1 Adalet, Eşitlik ve Tartma
Ahlaki olarak iyi olan, adil olanla bağlantılıdır. Adalet, birçok yazara göre benzer olanın
benzer şekilde muamele görmesi anlamına gelmektedir. Dolayısıyla bu adalet anlayışı,
Hare’in tüm ahlaki ifadelerin evrenselleştirilebilirliği gereksinimiyle ilişkilidir; bkz.
yukarıdaki bölüm 2.5.2.