Page 115 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

96 2. Ahlaki Yargıların Rasyonelliği

tutma, cesaret gösterme eğilimi vb.; karşılaştırma için: Bölüm 2.3.1) görmezden
gelmeye karar verir. Örneğin B tembel ve korkak olsa bile, B’yi iyi bir insan olarak
görecektir.
Makul olmasına rağmen, 3. öncül hem kesin değildir hem de değerlendirilen kültür-
de kanıksanmamıştır ve kesin ve/veya ön varsayılmış öncüllerden çıkarılmamıştır. Bu
olgu, 1. ve 2. öncüllerden sonuca atılan adımın bir sıçrama olduğunu gösterir.
Şimdi “sıçrama”, “makul sıçrama” ve “destek” kavramlarına değinmek istiyorum.
Eğer sonuç ortaklaşa birçok öncülden çıkıyor ancak bunların hiçbirinden ayrı ayrı çık-
mıyorsa aşağıdakiler söylenebilir. Her öncül tek başına sonucu desteklemektedir. Belirli
herhangi bir öncülden sonuca atılan adım, dizinin geri kalanının yalnızca kesin, ön var-
sayılmış ve/veya kanıtlanmış öncüllerden oluşmaması koşuluyla bir sıçramadır. Tüm
öncüller makul ise sıçrama mantıklıdır. Öncül dizisinin tamamından sonuca atılan adım
sıçrama değildir.

2.7.2 Sıçrama Kavramı

Bir dizi öncülden (S) bir sonuca (q) yapılan sıçrama, ancak ve ancak aşağıdaki koşul-
larda söz konusu olur
1. q, S’den tümdengelimsel olarak çıkarılamıyorsa ve
2. S, aşağıdaki koşulları karşılayan bir dizi S1 öncülü oluşacak şekilde genişletilemiyor
veya değiştirilemiyorsa:
a. q sonucu, S1’den tümdengelimsel olarak çıkmaktadır ve
b. S1 yalnızca belirli öncüllerden, değerlendirilen kültürde kanıksanan ön varsayıl-
mış öncüllerden ve kanıtlanmış öncüllerden oluşmaktadır.
Ele alınan örnekte değişiklikler yapılabilir. Örneğin aşağıdaki çıkarım oluşturulabilir:

Öncül 1 B başkalarına zarar vermez.
Öncül 2 B genellikle başkalarına yardım eder.
Öncül 3 B başkalarına zarar vermiyorsa ve onlara yardım ediyorsa, o zaman B’nin iyi bir
insan olması makuldür.
Sonuç 2 B’nin iyi bir insan olması makuldür.
Üçüncü öncül analitik olarak doğru kabul edilirse aşağıdaki doğrudan çıkarımın
mantıksal gerçekliğini da kabul etmek gerekir:

Öncül 1 B başkalarına zarar vermez.
Öncül 2 B genellikle başkalarına yardım eder.
Sonuç 2 B’nin iyi bir insan olması makuldür.
Başka bir deyişle, 1. ve 2. öncüllerden 2. sonuca atılan adım sıçrama değildir çünkü kişi
bu adımı kesin (bu durumda analitik olarak doğru) bir 3. öncül ekleyerek mantıksal
tümdengelime dönüştürebilir.