Page 116 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

2.7 Ahlaki Muhakemede Destek 97

2.7.3 Makul Bir Öncül Kavramı

S öncülleri dizisinden q sonucuna yapılan bir sıçrama, ancak ve ancak sıçramanın bazı
makul öncüllerin eklenmesi yoluyla tümdengelimli bir çıkarıma dönüştürülebilmesi
hâlinde makuldür. Tüm bu öncüller anlamlıdır ve yanlışlanmaz. Ancak anlamlı ve yan-
lışlanmamış öncüllerden bazıları makul değildir. Örneğin “Alfa Takımyıldızı sisteminde
kuşlar var” ifadesi yanlışlanmamış olsa da mantıksızdır çünkü bunun doğru olduğunu
gösteren hiçbir şey yoktur.
Bununla birlikte, birçok makul öncül türü vardır. Bazıları kesindir, bazıları değer-
lendirilen kültüre ait belirli bir uygulama içinde kanıksanmıştır, bazıları ise kanıtlanmış-
tır. Ancak bu üç kategoriden hiçbirine ait olmayan makul öncüller de vardır. Biraz daha
açık ifade etmek gerekirse şöyle söylenebilir:
Eğer kişi, S’ye bazı yeni öncüller ekleyerek veya hâlihazırda S’ye ait olan bazı ön-
cülleri değiştirerek atlamayı tümdengelimsel olarak doğru bir çıkarıma dönüştürebilirse
ve bu şekilde yalnızca aşağıdakileri içeren sonlu ve mantıksal olarak uyumlu bir öncül-
ler kümesi yaratabilirse S öncülleri dizisinden q sonucuna yapılan bir sıçrama makul-
dür:
1. hâlihazırda S’ye ait olan eski öncüller ve/veya
2. yeni belirli öncüller ve/veya
3. değerlendirilen kültüre ait belirli bir uygulama içinde ön varsayılmış (kanıksanmış)
yeni öncüller ve/veya

4. yeni kanıtlanmış öncüller ve (daima)
5. kesin veya değerlendirilen kültüre ait belirli bir uygulama içinde kanıksanmış ya da
kanıtlanmış olmamakla birlikte, makul olan yeni öncüller.
Makullük kavramını tanımlamak zor olsa da makul bir öncülün yanlışlanmadığı ve
keyfi olmadığı iddia edilebilir. Dolayısıyla bir öncül, ancak ve ancak aşağıdaki koşullar
yerine getirilirse makuldür:
1. Öncül yanlışlanmamıştır; karşılaştırma için: Popper’ın kuramına ilişkin aşağıdaki
bölüm 3.3.2. Bir öncülü yanlışlamaya yönelik başarısız girişim sayısı ne kadar faz-
laysa bu öncül o kadar makul olur.
2. Bu öncülün mantıksal olarak yüksek düzeyde tutarlı bir dizi öncülden çıkarılmadığı
hipotezi yeterince doğrulanmamıştır. Karşılaştırma için: makul ifadelerin verilerle
ilişkisi ile ilgili yukarıdaki bölüm 4.2.2! Başka bir deyişle, bu öncülün yüksek dü-
zeyde esas/destekleyici rasyonelliğe sahip olmadığı hipotezi yeterince desteklenme-
miştir.
Makul bir öncülün mantıksal olarak son derece tutarlı bir dizi ifadeden çıkarılmış olma-
sı da açıkça ihtimal dışı değildir.
Genel ahlak kuramları, bu anlamda mantıklıdır. Örneğin faydacıların görüşlerinin yük-
sek düzeyde tutarlı bir dizi öncülden çıktığını gösterebilmeleri açıkça olasılık dışı değil-
dir. Öte yandan, bu makul kuram siyasi manipülasyonun büyük bir kısmını dışlar. Ör-
neğin Aryan ırkının üstünlüğünü destekleyen her şeyin ahlaki olarak iyi olduğunu gös-
termek olası değildir.