Page 119 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

100 3. Hukuki Muhakemenin Rasyonelliği

olabilir. Ancak hukuki kararların öngörülebilirliği ile sonuçlanan hukukun değişmezliği,
diğerlerinin yanı sıra, insanlar arasında barışçıl iş birliğini teşvik ettiği, benzer durumlara
benzer şekilde muamele edilmesini sağladığı vb. için ahlaki bir değere sahiptir. Belirli bir
durumda, hukuki muhakemenin sonucu, diğer ahlaki değerlerin bakış açısından daha kötü
değilse, o zaman, her yönüyle düşünüldüğünde, tamamen ahlaki bir muhakemenin sonucun-
dan daha iyidir ve dolayısıyla daha az keyfi olacaktır. Kısacası, hukukun değişmezliği, diğer
koşullar aynı kalmak üzere hukuki muhakemeyi ahlaki muhakemeden daha az keyfi hâle
getirmektedir.

3.1.2 Kapsamlı Olarak Desteklenen Hukuki Muhakemeye Bir Örnek

Buradan hareketle, hukuki muhakeme, salt ahlaki muhakemeden daha kapsamlı bir dizi
makul öncül tarafından desteklenmektedir. Bu tezi açıklamak üzere aşağıdaki örnek
verilebilir. Yük taşımacılığı yapan bir yüklenici olan B’nin aracı zarar görmüştür. Ara-
cın tamir edildiği süre içerisinde, B, bazı çalışanlara iş verememiştir. Bu çalışanları
geçici olarak işten çıkarabilirdi, ancak ihtiyaç duyduğunda geri dönmeyeceklerinden
endişelenerek bunu yapmamıştır. Bunun yerine çalışanlara tam maaşlarını ödemiştir.
B’nin maaşlar için tazminat talebi, Yargıtay tarafından kabul edilmemiştir. Hâkimlerin
çoğunluğu, “zarar ile B’nin belirtilen giderleri arasında, tazminat ödenmesini gerektiren
bir bağlantının var olduğu değerlendirmesinin yapılamayacağını” vurgulamıştır (NJA
1959 s. 552).
Böyle bir karar, nispeten eksiksiz bir şekilde gerekçelendirilebilir. Bunu mümkün
olduğu kadar eksiksiz bir şekilde gerekçelendirmek için diğerlerinin yanı sıra, aşağıdaki
hususlar da tartılmalıdır:
1. “yeterli” (çok uzak olmayan) nedensellik kavramının yanı sıra bazı hukuki kavram-
ların analizi;
2. (a) ahlaki ilkeler, (b) genel ahlak kuramları ve (c) somut bir durumun ahlaki yargıla-
rının yanı sıra, çeşitli somut nedenler (karşılaştırma için: Summers 1978; çalışmanın
birçok yerinde) ve
3. hukuki otorite dayanakları, (a) kanunlar, emsal kararlar, mevzuat geçmişi vb. huku-
kun kaynakları ve (b) hukuki muhakeme normları.
Hukuki kavramların (madde 1) ve otorite dayanaklarının (madde 3) bu rolü, hukuki
muhakemenin sonuçlarının, salt ahlaki muhakemeye kıyasla görece daha değişmez
olmasını sağlar.

3.1.3 Hukuki Kavramların Analizine Bir Örnek - Yeterlilik Kavramı

“Tazminat ödenmesini gerektiren bir bağlantının var olduğu değerlendirmesinin yapı-
lamayacağı” ifadesi, Yargıtay tarafından söz konusu nedensellik bağının yeterliliğine
ilişkin bir karara varıldığını düşündürmektedir. İsveç haksız fiil hukukunun yazılı olma-
yan bir ilkesi, kişinin bir zararı, ancak sorumlu olduğu eylemin “yeterli” bir sonucu
olması hâlinde tazmin etmesi gerektiğini öngörmektedir. Peki nedensellik bağı ne za-