Page 138 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

3.3 Hukuki Rasyonellik ve Hukuk Paradigması 119

2. Hukukun kaynaklarına ilişkin ön varsayımlar. Bunlardan bazılarının bağlayıcı oldu-
ğu veya en azından otorite dayanaklarını oluşturduğu varsayılır.
3. Hukuki yöntemle ilgili ön varsayımlar. Kişi böylelikle hukuki muhakemenin bazı
metodolojik normlar tarafından yönetildiğini ve yönetilmesi gerektiğini varsayar.
Altıncı ve 7. bölümlerde bu soruna geri döneceğim, ancak bazı örnekler vermek istiyorum. Tüm
mahkemeler ve makamlar, kararlarının gerekçelendirilmesinde, varsa, yürürlükteki kanunlara
başvurmalıdır. Uygun emsal kararları ve mevzuat hazırlık belgelerini kullanmaları gerekir. Bir
kişiye ceza, vergi veya diğer yükümlülükler uygulayan hükümler, kapsamlı bir şekilde yorum-
lanmamalıdır. Bir kanunu yorumlarken kanunun amacına dikkat edilmelidir.
4. Başta hukuki güvenlik (karşılaştırma için: yukarıdaki bölüm 1.4.1) ve adalet ile ilgili
olmak üzere bir dizi değer.
Her hukuk paradigması, matrisin belirli bir yorumunu içerir (hukuk araştırmaların-
daki çeşitli paradigmaların tanımına ilişkin karşılaştırma için: Dalberg-Larsen 1977, 513
ve devamı). Farklı dönemlerde ve toplumlarda gerçekleştirilen hukuki muhakemenin
temelinde; yürürlükteki hukuk, hukukun kaynakları, hukuki yöntem, hukuki güvenlik
vb. ile ilgili farklı varsayımlar yatmaktadır. Ancak hukuki muhakemelerin tamamı, bu
tür ön varsayımlardan bazılarına dayalıdır.
V. Hukuki muhakeme, uygun biçimde uyarlanmış bir araştırma programları kuramı
ışığında da incelenebilir. (Bu görüşün farklı bir versiyonunu Peczenik 1983, 126 ve
devamı ile 1985, 296 ve devamında sundum). Bu uyarlamayı yapabilmek için hukuk
araştırmalarıyla ilgili aşağıdaki unsurların, gözlemsel verilerle kıyaslanabilir olduğu
varsayımında bulunmak istiyorum:
a. Davadaki vakıalarla ilgili veriler, sosyolojik veriler ve topluluk vb. ile ilgili diğer
veriler;
b. Kanunlar ve hukuk sisteminde otorite dayanağı olarak tanınan hukukun diğer kay-
nakları ve
c. Topluluk içerisinde yaygın olarak kabul gören, ilk bakışta ahlaki normlar ve değer
ifadeleri.
Ayrıca dördüncü bir diğer bileşen, bir dereceye kadar verilerle kıyaslanabilir nitelik-
tedir. Bu bileşen aşağıdakilerden oluşur:
d. Somut hukuki muhakeme eylemini gerçekleştiren kişi tarafından kabul gören, ilk
bakışta ahlaki normlar ve değer ifadeleri.
Bu kıyas, diğerlerinin yanı sıra, bu normların ve değer ifadelerinin hukukçular tara-
fından tartışılması ve oluşturdukları kuramlar tarafından açıklanması gerçeğine dayan-
maktadır. (İnsanların değerleri “görmelerine” imkân tanıyan “ahlaki bir duyuya” sahip
olduklarına inanılsaydı, bu değer ifadeleri ve normatif ifadeler, kelimenin tam anlamıyla
veri olarak kabul edilebilirdi; karşılaştırma için: yukarıdaki bölüm 2.1).
Ayrıca iki varlık türünün Lakatos’un bakış açısı anlamında kuram çekirdekleri ile
kıyaslanabilir olduğunu varsaymak istiyorum:
a. Hukukta kullanılan yardımcı bilimlerin (ekonomi, tıp vb.) kuram çekirdekleri; ve
b. Hukukun kaynakları ve hukuki yöntemler ile ilgili normlar ve diğer varsayımlar
(örneğin hukuki yorumlama sürecinde mevzuat hazırlık belgelerinin emsal kararlar
kadar ciddi bir şekilde ele alınması gerektiği varsayımı).