Page 152 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

4.1 Tutarlılık 133

2. Burada kullanılan destek kavramı, zayıf bir kavramdır. Hâlihazırda aşağıdaki şekilde
karakterize edilmiştir (karşılaştırma için: yukarıdaki bölüm 2.7.4): p ifadesi, q ifade-
sini, ancak ve ancak q, p’nin mantıksal olarak çıkarıldığı bir dizi S öncülüne aitse
destekler.
Olağanüstü bir durumda q, p’den tek başına çıkarılır. Aşağıda daha güçlü bir destek
kavramı tanıtılacaktır.
Elbette herhangi bir p1, keyfi olarak eklenen bir öncül ile birlikte herhangi bir sonu-
cu destekler. Ancak bu zayıf destek kavramı, tartışmanın başlangıç noktası olarak kul-
lanılabilir. Uygun olmayan ek öncüller, aşağıda tartışılan tutarlılık ölçütleriyle ve belki
de diğer başka yöntemlerle ortadan kaldırılacaktır.
3. Destekleyici yapı, söz konusu kurama ait ifadeler arasındaki destekleyici ilişkilere
bağlıdır. Bir başka anlatımla, bir kuramın destekleyici yapısı, bu kurama ait ifadeler
arasındaki destekleyici ilişkilerin şekilsel özellikler sınıfıyla aynıdır.
4. Destekleyici yapının mükemmellik derecesi, tutarlılık ölçütlerinin ne düzeyde yerine
getirildiğine bağlıdır.
Tutarlılık ölçütleri, tutarlılık kavramını daha belirli hâle getirir. Ölçütler birbiriyle
ilişkilidir. Tutarlılık derecesi, bunların tartılmasına ve birbirlerine karşı dengelenmesine
bağlıdır. Bu ölçütlere ilişkin aşağıdaki tartışma, bir tutarlılık anlayışı oluşturur. Tutarlı-
lık kavramı belirsiz ve tartışmalı olduğundan tutarlılığı farklı şekillerde algılamak
mümkündür.
Tutarlılık ölçütleri; kuramın oluşturduğu destekleyici yapının özellikleri, kuramın
kullandığı kavramların özellikleri ve kuramın kapsamının özellikleri olmak üzere üç
sınıfa ayrılabilir.

4.1.3 Destekleyici Yapının Özellikleri

(1) Destekleyici İlişkilerin Sayısı
Tutarlılığın minimum koşulu, tutarlı bir kuramın, nedenlerle desteklenen ifadeler
içermesidir. Aşağıdaki tutarlılık ölçütü ve ilkesi, bunu açıklığa kavuşturmaktadır. Biçim
olarak farklılık gösterseler de ölçüt ve ilke, aynı tutarlılık gerekliliğinin farklı şekilde
ifade edilmesinden ibarettir.
1. Diğer koşullar aynı kalmak üzere, bir kurama ait ifadeler ne kadar desteklenirse,
kuram o kadar tutarlı olur.
1*. Mümkün olduğunca çok ifadenin gerekçelendirilmesi gereklidir.
“Diğer koşullar aynı kalmak üzere” ve “mümkün olduğunca çok” ifadeleri burada aynı
şeyi göstermektedir; hiçbir tutarlılık ilkesi veya ölçütü bağımsız olarak yeterli değildir,
bu ilkelerin diğer ilke ve ölçütlere karşı tartılması gereklidir. Örneğin diğer tutarlılık
ilkeleri, kurama ait nispeten çok sayıda ifadenin gerekçelendirilmediği ve sadece doğru
kabul edildiği gerçeğini açıklayabilir. Ayrıca tutarlılığın niteliği, diğer değerlere karşı
tartılabilir ve dengelenebilir. Örneğin acil bir durumda, bir itfaiyecinin, sürekli olarak
zaman alıcı bir açıklama talep etmek yerine, emirlere uyması gereklidir.