Page 33 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

14 1. Hukuki Muhakeme İkilemi: Ahlaki Değerlendirme mi Yoksa Hukukun Tanımlanması mı?

Diğer yandan, hukuk bilgisinin merkezinde başka bir araştırma konusu ve başka bir
yöntem bulunmaktadır. Bu konu, bilim kuramına benzer bir “üst disiplin” oluşturmak-
tadır (karşılaştırma için: Peczenik 1974, 9 ve devamı). Söz konusu husus hukuk öğreti-
lerinin bir parçası olmayıp hukuk öğretileri ve hukuki karar verme hakkında bir kuram-
dır. Dolayısıyla hukuki normları yorumlamaz, yalnızca hukuki olarak yorumlanmalarına
ilişkin bir kuram içerir. Sonuç olarak, felsefeyle yakın ilişkili olan, spesifik bir yönteme
sahiptir.
Hukuk bilgisinin bu bölümü aşağıdakileri içerir.
1. Hukuki yöntemin açıklaması. Burada, aşağıdakiler sistematik ve kapsamlı bir şekil-
de açıklanmaya çalışılır:
- kanunların yorumlanması, emsal kararların yorumlanması, yargı kararlarının ge-
rekçelendirilmesi vb. hukuki uygulamaların amaçları;
- belirli hukuki muhakeme türleri, ör. kıyas ve mefhumu muhalif (argumentum e
contrario);
- lafzi, teleolojik ve tarihsel yorumlama vb. çeşitli hukuki yöntemler.
2. “Yürürlükteki hukuk” gibi temel hukuk kavramlarının analizi. Burada kavramlar ve
kavramlar arasındaki ilişkiler açıklanır, belirsiz kavramlar için net tanımlar önerilir
vb.
3. Bunlar temelinde, söz konusu amaçların, nedenlerin, yöntemlerin, kavramların ve
sonuçların değerlendirilmesi ve gerekçelendirilmesi. Burada, “Kıyas geçerli bir ge-
rekçe oluşturur mu?”, “‘Yürürlükteki hukuk’ kavramı kuramsal olarak anlamlı ve
uygulama bakımından faydalı mıdır?”, “Hukuki muhakeme hukukla ilgili doğru bilgi
sağlar mı?” vb. sorulara cevap aranır.
4. Değerlendirme için zorunlu olan felsefi konular. Ör. Kişi “kıyas geçerli bir gerekçe
oluşturur mu?” sorusuna yanıt bulmak için diğerlerinin yanı sıra, “Hukuki nedenlerin
geçerliliği neleri kapsar?”, “Geçerli nedenler ile doğruluk arasındaki ilişki nedir?”
vb. sorunları ele almalıdır.
5. Hukuk felsefesinin tarihi.

1.2 Hukuki Karar Verme ve Değerlendirmeler

1.2 Hukuki Karar Verme ve Değerlendirmeler
1.2.1 Giriş. Net ve Zor Davalarda Temellendirme
Değerlendirme konusu dava için bulunan hukuki çözümün, hukuka uygun olması ge-
rekmektedir. Çözüm, bir kanun hükmü, emsal karar vb. ile birlikte diğer ilgili normları,
değer ifadelerini ve davadaki vakıaların tanımını içeren bir dizi öncülün mantıksal bir
sonucu olarak sunulabilir. Bu mantıksal ilişkinin kurulması, “temellendirme” (subsump-
tion) olarak adlandırılır (karşılaştırma için: Alexy 1989, 221 ve devamı ile 1980, 192;
Aarnio, Alexy ve Peczenik 1981, 154 n. 66).
Karar, “kolay” davalarda bir hukuk kuralı, davaya ilişkin olgusal gerçeklerin bir ta-
nımı ve belki de kanıtlanması kolay bazı diğer öncüller doğrultusunda verilir.