Page 64 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

2.2 Pratik İfadelerin Pratik ve Kuramsal Anlamı 45

2. Aşağıdaki örnekte gösterildiği gibi bazı (görünür?) “değer ifadeleri” ise gerekçelen-
dirilebilir nitelikte olmayabilir: “-Bu balık çok güzel! -Neden? -Çünkü beğendim; ne
kadar aptalca bir soru!”.
3. Bazı norm belirleyen ifadeler gerekçelendirilebilir niteliktedir. Örneğin aşağıdaki
konuşma akla yatkındır: “-Uyuşturucu kullanmanın cezası olmalıdır. -Neden? -
Çünkü uyuşturucu tüketimini azaltacaktır. -Ama tüketim neden azaltılmalı ki? -
Çünkü uyuşturucu kullanmak alışkanlık yapar ve keyiften çok sıkıntıya neden olur.”
4. Aşağıdaki örnekte gösterilmeye çalışıldığı üzere, bazı (görünür?) “norm belirleyen
ifadeler” ise haklı bulunabilir nitelikte olmayabilir: “-Lambayı aç! -Neden? -Ne ka-
dar aptalca bir soru; sana diyorum, lambayı aç!!”. Veya: “-Bu ülkenin tüm vatandaş-
ları Önder’e ibadet etmeli! -Neden? -Ne kadar aptalca bir soru; çünkü etmeliler!!”.
Yine de “gerekçelendirilemeyen” değer ifadeleri ve norm belirleyici ifadeler, örtülü
olarak varsayılan otorite dayanakları ile haklı bulunabilirler. Burada, hüküm veren veya
emir veren vb. kişinin otoritesi öne sürülür. Gerekçelendirilebilirlik, pratik bir ifadeyle
karşı karşıya kalan bir kişinin “Neden?” diye sorabilmesi ve böylece ifadeyi destekle-
yen gerekçeler talep edebilmesi anlamına gelir. “Neden?” diye sorabilme yetisi, düşün-
memiz ve özneler arası iletişimimiz bakımından temeldir.
Pratik ifadeleri gerekçelendirmek için birçok yöntem vardır. Burada, ilki hedefler ve
araçlar arasındaki nedensel ilişkiye dayanan, ikincisi çeşitli ilkelerin tartılması ve den-
gelenmesiyle desteklenen ve üçüncüsü pratik ve kuramsal ifadeler arasındaki mantıksal
ilişkiye dayanan üç yöntemi tartışmak istiyorum (aşağıya bakınız).
Aşağıdaki, mantıksal olarak doğru çıkarım, amaçlar ve araçlar arasındaki nedensel
ilişkiye dayanan gerekçelendirmenin örneğini teşkil eder.

Öncül 1 (bir norm) Uyuşturucu tüketiminin azaltılması gereklidir.
Öncül 2 (kuramsal öner- Uyuşturucu tüketimi, ancak ve ancak uyuşturucu kullanımı için ceza öngö-
me) rüldüğü takdirde azaltılabilir.
Sonuç Uyuşturucu kullanmanın cezası olmalıdır.
Şimdi, çeşitli ilkelerin tartılması ve dengelenmesiyle desteklenen (mantıksal olarak
doğru) bir çıkarım örneği vereceğim.

Öncül 1 (kuramsal önerme) Uyuşturucu kullanmak alışkanlık yapan ve kullanıcısına keyiften
çok sıkıntı veren bir uygulamadır.
Öncül 2 (ilk bakışta ahlaki bir ilke) Bir uygulama alışkanlık yapıyorsa ve kullanıcısına keyiften çok
sıkıntı veriyorsa, aksi sonucu haklı gösteren diğer ahlaki ilkeler bu
durumda daha ağır basmadığı sürece bu uygulama için ceza öngö-
rülmelidir.
Öncül 3 (ilkelerin tartılmasının Uyuşturucu kullanımı için ceza öngörülmemesi gerektiği sonucunu
ifade edilmesi) haklı gösteren ahlaki ilkeler, bu durumda, ceza öngörme nedenle-
rinden daha ağır basmamaktadır.
Sonuç Uyuşturucu kullanmanın cezası olmalıdır.
Dolayısıyla sonuç, (1) kuramsal bir önermeden (2) ilk bakışta ahlaki bir ilkeden ve (3)
bir tartma eylemini açıklayan bir değer ifadesinden oluşan bir dizi öncülü izlemektedir.