Page 89 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

70 2. Ahlaki Yargıların Rasyonelliği

laki değer ifadeleri ve norm belirleyici ifadelerin bu tür kuramsal önermelerle aşağıdaki
şekilde ilişkili olduğu ileri sürülebilir. Bir eylemin, bu türden akla gelen tüm ahlak
kuramlarınca ve ölçütlerince ileri sürülen tüm talepleri aynı anda yerine getirmesi,
aşağıdaki pratik ifadelerin makul olduğu sonucuna varmak için yeterli koşuldur: (a) söz
konusu eylem (sadece ilk bakışta değil) her yönüyle düşünüldüğünde iyidir ve (b) her
yönüyle düşünüldüğünde söz konusu eylemin gerçekleştirilmesi zorunludur.
Örneğin aşağıdaki muhakemeyi ele alalım:

Öncül Söz konusu eylem, insanların mutluluğunu ve yeteneklerini gerçekleştirme düzeyini
artırır ve insanların tercihlerini ifade eder ve çeşitli toplumsal uygulamalara uygun-
dur, vb.
Sonuç Söz konusu eylem (her yönüyle düşünüldüğünde) ahlaki olarak iyidir.
“vb.” sözcüğü, ahlaki kuramlar ve ölçütler listesinin şimdiye kadar bilinmeyen bazı eklemelerle
genişletilebileceğini gösterir. Listeyi genişletmenin önemli bir yöntemi, hâlihazırda listelenenle-
rin temelini oluşturan kuramlarla tamamlamaktır. Yukarıdaki bölüm 3.2.5’e bakınız!
Bu muhakeme kabul edilebilir görünmekle birlikte, bunun mantıksal olarak doğru olup
olmadığından şüphe duyulabilir. Bununla birlikte, aşağıdaki “köprü kuran” 2. öncül
eklenebilir: Söz konusu eylem, insanların mutluluğunu ve yeteneklerini gerçekleştirme
düzeyini artırırsa ve insanların tercihlerini ifade ederse ve çeşitli toplumsal uygulamala-
ra uygunsa, bu durumda söz konusu eylemin (her yönüyle düşünüldüğünde) ahlaki
olarak iyi olduğu sonucu makuldür. Bu şekilde mantıksal olarak doğru olan aşağıdaki
çıkarım elde edilir.

Öncül 1 Söz konusu eylem, insanların mutluluğunu ve yeteneklerini gerçekleştirme düzeyini
artırır ve insanların tercihlerini ifade eder ve çeşitli toplumsal uygulamalara uygun-
dur, vb.
Öncül 2 Eğer söz konusu eylem, insanların mutluluğunu ve yeteneklerini gerçekleştirme
düzeyini artırırsa ve insanların tercihlerini ifade ederse ve çeşitli toplumsal uygula-
malara uygunsa, söz konusu eylemin (her yönüyle düşünüldüğünde) ahlaki olarak iyi
olduğu sonucu makuldür.
Sonuç Söz konusu eylemin (her yönüyle düşünüldüğünde) ahlaki olarak iyi olduğu sonucu
makuldür.
Görüldüğü üzere, bazı kuramsal önermelerden pratik bir sonuç çıkarmak makuldür.
Ancak bu çıkarım 2. önermenin doğru olduğunu varsaymaktadır.
Kişi ayrıca her yönüyle düşünüldüğünde bir eylemin yapılmasının zorunlu olduğu
sonucunu çıkarmaya çalışabilir.

Öncül 1 Söz konusu eylem, insanların mutluluğunu ve yeteneklerini gerçekleştirme düzeyini
artırır ve insanların tercihlerini ifade eder ve çeşitli toplumsal uygulamalara uygun-
dur, vb.
Öncül 2 Eğer bir eylem, insanların mutluluğunu ve yeteneklerini gerçekleştirme düzeyini
artırırsa, insanların tercihlerini ifade ederse ve çeşitli toplumsal uygulamalara uygun-
sa, vb. her yönüyle düşünüldüğünde eylemin yapılmasının zorunlu olduğu sonucu
makuldür.
Sonuç Her yönüyle düşünüldüğünde söz konusu eylemin yapılmasının zorunlu olduğu
sonucu makuldür.