Page 92 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

2.4 Tartma ve Dengeleme 73

Öncül 1 Söz konusu eylem, en önemli ahlaki kuram veya ölçüt tarafından ileri sürülen talep-
leri yerine getirmektedir.
Öncül 2 Eğer bir eylem, en önemli ahlaki kuram veya ölçüt tarafından ileri sürülen talepleri
yerine getiriyorsa, o zaman bu eylem (her yönüyle düşünüldüğünde) ahlaki olarak
iyidir.
Sonuç Söz konusu eylem (her yönüyle düşünüldüğünde) ahlaki olarak iyidir.
Elbette, aynı şekilde, bir eylemin, her yönüyle düşünüldüğünde yapılmasının zorunlu
olduğu sonucuna varılabilir.

Öncül 1 Söz konusu eylem, en önemli ahlaki kuram veya ölçüt tarafından ileri sürülen talepleri
yerine getirmektedir.
Öncül 2 Eğer bir eylem, en önemli ahlaki kuram veya ölçüt tarafından ileri sürülen talepleri
yerine getiriyorsa, o zaman, her yönüyle düşünüldüğünde bu eylemin yapılması zorunlu-
dur.
Sonuç Söz konusu eylemin (her yönüyle düşünüldüğünde) yapılması zorunludur.
Söz konusu eylemin, en önemli ahlaki kuram veya ölçüt tarafından ileri sürülen talepleri
yerine getirmesi gerçeğini, “en önemli gerekli kılan olgu” ve “en önemli iyi kılan olgu”
olarak adlandıralım. Aşağıdaki tezler, mantıksal ilişkilerin akla yatkın açıklamalarıdır:
(8.1) Eğer en önemli gerekli kılan olgu gerçekleşirse o zaman A’nın, her yönüyle
düşünüldüğünde H’yi yapması zorunludur
ve
(8.2) Eğer en önemli iyi kılan olgu gerçekleşirse, o zaman H, her yönüyle düşünüldü-
ğünde iyidir.
Tedbirli olup olmamak gerektiği düşünülerek, 8.1 ve 8.2 tezleri yerine sadece aşağı-
dakiler ifade edilebilir (bkz. Peczenik ve Spector, 474):
Eğer en önemli gerekli kılan olgu gerçekleşirse, A’nın, her yönüyle düşünüldüğünde
H’yi yapmasının zorunlu olması makuldür.
ve
Eğer en önemli zorunlu kılan olgu gerçekleşirse, H’nin her yönüyle düşünüldüğünde
iyi olması makuldür.
Makullüğe atıfta bulunulması, en önemli gerekli kılan ve iyi kılan olgu arasındaki
bağı zayıflatmaktadır. Öte yandan, ‘‘söz konusu eylem, en önemli ahlaki kuram veya
en önemli ahlaki ölçüt tarafından ileri sürülen talepleri yerine getiriyor” ifadesi, pratik
bileşenden yoksun ve tamamen kuramsal olsaydı, Zorunlu ve İyi ifadeleri gerekli
olurdu. Tamamen kuramsal bir ifadenin, zorunluyu veya iyiyi ifade eden pratik sonu-
ca işaret etmesi bir bilinmezlik yaratırdı. Ancak söz konusu ifade, bir ahlaki kuram
veya ölçütün değerlendirmesini en önemli olarak nitelendirdiğinden salt kuramsal
değildir. Dolayısıyla tartışılan çıkarımlar tamamen kuramsal bir önermeler dizisinden
pratik bir sonuca doğru atılan bir adım teşkil etmezler. Hangi ahlaki kuram veya ölçü-
tün en önemli olduğunu belirleyen aynı tartma ve dengeleme sürecinin, hangi eylem-
lerin (sadece ilk bakışta değil) her yönüyle düşünüldüğünde iyi ve zorunlu olduğuna
karar verdiği varsayılırsa, ihtiyatlı bir şekilde yapılan “o zaman ... makuldür” ekleme-