Page 94 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

2.4 Tartma ve Dengeleme 75

lendirebilir. Böylece şu durum tasavvur edilebilir: Bir çiftçi olan B’nin belirli bir tür gübre
kullanma konusunda ilk bakışta özgürlüğünü gerekçelendiren bir çıkarı vardır. Aynı zaman-
da, komşusu A’nın bu gübrenin neden olacağı kirlilikten korunmaya ihtiyacı vardır. Bu
ihtiyaç, A’nın B ‘den, gübre kullanılmamasına yönelik ilk bakıştaki talebini gerekçelendirir.
Ancak her yönüyle düşünülmüş haklar düzeyinde böyle bir tartma mümkün değildir. Bunlar
tartmanın birer sonucudurlar ve ek tartma işlemine tabi tutulamazlar. B, gübreyi kullanmak
için her yönüyle düşünülmüş bir özgürlüğe sahip olduğunda, A, B tarafından gübrenin kul-
lanılmamasına yönelik her yönüyle düşünülmüş bir talebe sahip olamaz (bunun tam tersi de
geçerlidir). Dolayısıyla her yönüyle düşünülmüş haklar arasında çelişkilerden kaçınılmalıdır.
Hangi olgunun en önemli izin verilebilir kılan olgu veya talebe yol açan olgu veya yetkin
kılan olgu veya mülkiyet hakkına yol açan olgu olduğuna karar vermek için en iyi yol, her
bir tartma işlemi yapıldığında, bunların hepsini toplu olarak değerlendirmektir. Bu durum,
önem belirten bu kavramların karşılıklı olarak bağımlı olduğu anlamına gelir. Dolayısıyla
her yönüyle düşünülmüş yükümlülük ve hakların bilgisi, çeşitli türde gerekli kılan ve hakka
yol açan olgusal gerçeklerin tartılması ve dengelenmesi için çok karmaşık bir eylemi gerek-
tirir. Tartma, vazgeçilmezdir. Bu karmaşık tartma eylemini birbirinden bağımsız bir dizi
basit eylemle değiştirmek de kesinlikle mümkün değildir.

2.4.7 Pratik İfadelerden Kuramsal Sonuçlara Doğru İlerleme

Aşağıdaki (doğru) çıkarım, pratik ifadelerin kuramsal anlamının diğer parçalarını açık-
lamaktadır.

Öncül 1 Söz konusu eylem (her yönüyle düşünüldüğünde) ahlaki olarak iyidir.
Öncül 2 Söz konusu eylem (her yönüyle düşünüldüğünde) ahlaki olarak iyiyse, o zaman
insanların mutluluğunu veya yeteneklerini gerçekleştirme düzeyini artırır veya insan-
ların tercihlerini ifade eder veya çeşitli toplumsal pratiklere uygundur, vb.
Sonuç Söz konusu eylem, insanların mutluluğunu veya yeteneklerini gerçekleştirme düze-
yini artırır veya insanların tercihlerini ifade eder veya çeşitli toplumsal uygulamalara
uygundur, vb.

Aynı sonuç, uygun 2. öncülle birlikte, “her yönüyle düşünüldüğünde söz konusu eyle-
min yapılması zorunludur” şeklindeki normatif öncülden de çıkar.
Dolayısıyla söz konusu eylemin her yönüyle düşünüldüğünde iyi olması ya da yapılma-
sının zorunlu olması, bu eyleme ilişkin olarak öne sürülen, ahlaki dilde yerleşik olan ya
da inşa edilmesi mümkün olan en az bir ahlaki kuram ya da ölçüt tarafından ileri sürü-
len talepleri yerine getirdiği tezi için yeterli koşuldur.
Dolayısıyla son örnekteki 2. öncüle karşılık gelen aşağıdaki tezler, analitik ilişkilerin
akla yatkın açıklamalarıdır (karşılaştırma için: Peczenik ve Spector, 467 ve devamı):
(9.1) Eğer A’nın, her yönüyle düşünüldüğünde H’yi yapması zorunluysa, o zaman
gerekli kılan olgusal gerçeklerden en az biri gerçekleşir.
ve
*
(9.1 ) Eğer H, her yönüyle düşünüldüğünde iyi ise, o zaman en az bir iyi kılan olgu
gerçekleşir.