Page 93 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

74 2. Ahlaki Yargıların Rasyonelliği

si belki de gereksizdir. Her iki durumda da çeşitli ahlaki kuramlar ve ölçütler tartılma-
lı ve dengelenmelidir.
Sonuç olarak, aşağıdaki doğrudan çıkarım da mantıksal olarak gerçektir.

Öncül 1 Söz konusu eylem, en önemli ahlaki kuram veya ölçüt tarafından ileri sürülen talep-
leri yerine getirmektedir.
Sonuç Söz konusu eylem (her yönüyle düşünüldüğünde) ahlaki olarak iyidir ve (her yönüy-
le düşünüldüğünde) gerçekleştirilmesi zorunludur.

Önemin tahmini ve dolayısıyla tartma, her yönüyle düşünülmüş haklar bağlamında
aynı rolü oynar. Aşağıdaki örneği dikkate alalım. Birkaç kişinin hayatını kurtarmak
amacıyla masum birini bu kişinin organlarını nakletmek için öldürmek yanlıştır. Masum
kişi, organ nakli uğruna öldürülmeme konusunda her yönüyle düşünülmüş bir hakka
sahiptir. Öte yandan, nükleer bir soykırımı önlemek için masum bir kişiyi öldürmek
doğrudur. Masum kişi, nükleer soykırımı önlemek uğruna öldürülmeme gibi her yönüy-
le düşünülmüş bir hakka sahip değildir. Aradaki fark, sadece bir masum insanı öldüre-
rek kaç hayatın kurtarıldığıdır. Bu durum, her yönüyle düşünülmüş bir hakka sahip
olmak ile olmamak arasındaki sınırın çeşitli hususların tartılması ve dengelenmesinin
bir sonucu olduğunu göstermektedir. (Bu örnek için Robert Alexy’ye minnettarım.)
Aşağıdaki tezlerin, analitik ilişkilerin akla yatkın yorumları olduğu iddia edilebilir:
(8.3) Eğer A’nın H’yi yapma özgürlüğünü gerekçelendiren en önemli izin verilebilir
kılan olgu gerçekleşirse, o zaman her yönüyle düşünüldüğünde A’nın H’yi yap-
masına izin verilir;
(8.4) Eğer B, her yönüyle düşünüldüğünde H’yi yapmak zorundaysa ve A ile B ara-
sında en önemli talebe yol açan ilişki gerçekleşirse o zaman A’nın, her yönüyle
düşünüldüğünde B’den H’yi yapmasını talep etme hakkı vardır;
(8.5) Eğer A’nın, B tarafından H’nin yapılması talebini gerekçelendiren, en önemli
talebe yol açan olgu gerçekleşirse o zaman A’nın, her yönüyle düşünüldüğünde
B’den H’yi yapmasını talep etme hakkı vardır;
(8.6) Eğer A’nın, B’nin normatif konumunu (D) yaratma yetkinliğini gerekçelendiren
en önemli yetkin kılan olgu gerçekleşirse o zaman A’nın, her yönüyle düşünül-
düğünde B’nin normatif konumu D’yi yaratması için yetkinliği vardır;
(8.7) Eğer A’nın, G mülkü üzerindeki hakkını gerekçelendiren en önemli karma hakka
yol açan olgu gerçekleşirse o zaman A, G mülkü, üzerinde her yönüyle düşü-
nülmüş bir hakka sahiptir.
Neyin “en önemli” olduğunu belirleyen aynı tartma ve dengeleme sürecinin, hangi ey-
lemlerin (sadece ilk bakışta değil) her yönüyle düşünülmüş haklar olduğuna karar ver-
diği varsayılırsa bu tezler geçerlilik kazanır.
Dolayısıyla gerekçelendirilebilir izin verilebilirlik, talepler, yetkinlikler ve mülkiyet hak-
larını ayrı ayrı ele aldım. Ancak farklı türdeki bu haklar ilk bakışta birbiriyle çatışabilir. Bu
durumda, bunların birlikte tartılması gerekir. Belirli bir izin verilebilir kılan olgu, örneğin
B’nin H’yi ilk bakışta yapmama özgürlüğünü gerekçelendirebilir ve aynı zamanda, belirli bir
talebe yol açan olgu, A’nın, B’den H’yi yapması yönündeki ilk bakıştaki talebini gerekçe-