Page 90 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

2.4 Tartma ve Dengeleme 71

Burada da yine ilave 2. öncülün doğru olması kaydıyla, bazı kuramsal önermelerden
pratik bir sonuç çıkarmak makul gibi görülmektedir.
Hem bu sonuç hem de 2. öncül yalnızca makul olmakla kalmaz. Aynı zamanda bunları
inkâr etmek de makul değildir. Genel olarak şunu söylemek makul değildir: Söz konusu
eylem, bu türden akla gelen tüm ahlak kuramları ve ölçütlerinin ileri sürdüğü tüm talep-
leri aynı anda yerine getirmektedir, ancak yine de (her yönüyle düşünüldüğünde) iyi
değildir.
“Gerekli kılan olgu” ve “iyi kılan olgu” ifadelerinin, karmaşıklık derecesine bakılmak-
sızın, bu türden herhangi bir olguya veya bu türden olgusal gerçeklerin herhangi bir birle-
şimine atıfta bulunduğunu düşünelim. Bu durumda, aşağıdaki tezler ifade edilebilir:
(7.1) Gerekli kılan olgunun en az bir uyumlu tanımı vardır. Bu tanım doğrultusunda şu
ifade geçerlilik kazanır: Eğer bu olgu gerçekleşirse, o zaman A’nın, her yönüyle
düşünüldüğünde H’yi yapmasının zorunlu olması makuldür.
ve
*
(7.1 ) İyi kılan olgunun en az bir uyumlu tanımı vardır. Bu tanım doğrultusunda şu
ifade geçerlilik kazanır: Eğer bu olgu gerçekleşirse, o zaman H’nin her yönüyle
düşünüldüğünde iyi olması makuldür.
Şimdi, F 1ZORUNLU(aH) - F nZORUNLU(aH) ve F 1İYİ(H) - F nİYİ(H) sembollerinin
yine bir eylemin iyi ve/veya zorunlu olduğu sonucuna varmanın nedenleri olarak anlam-
lı bir şekilde öne sürülebilecek, toplumsal olarak yerleşik bir olgusal gerçekler listesinde
yer alan olgusal gerçekleri belirttiğini varsayalım.
Bu durumda, aşağıdaki tezlerin analitik ilişkilerin akla yatkın açıklamaları olduğu
iddia edilebilir:
(7.2) Eğer tüm gerekli kılan olgusal gerçekler {F 1ZORUNLU(aH) ve
F 2ZORUNLU(aH) ve ... ve F nZORUNLU(aH)} gerçekleşirse, o zaman A’nın,
her yönüyle düşünüldüğünde H’yi yapmasının zorunlu olması makuldür.
ve
*
(7.2 ) Eğer tüm iyi kılan olgusal gerçekler {F 1İYİ(H) ve F 2İYİ(H) ve … ve F nİYİ(H)}
gerçekleşirse, o zaman H’nin her yönüyle düşünüldüğünde iyi olması makuldür.
Tezler, yukarıda tartışılan örneklerdeki 2. öncüle karşılık gelmektedir.
*
Felsefi olarak ilginç olsa da 7.2 ve 7.2 tezleri, aşağıdaki nedenden dolayı pratik ola-
rak önemli değildir. Her biri bir eylemin iyi ve yapılmak zorunda olup olmadığına karar
veren farklı özelliklerini (farklı p’leri) gösteren (dilsel açıdan anlamlı) pek çok ahlaki
kuram ve ölçüt düşünülebilir. Bu özelliklerin tümüne aynı anda sahip olan bu tür eylem-
lerin var olup olmadığından kuşku duyulabilir.
Aşağıdaki soru da felsefi bakımdan ilginçtir. “... olması makuldür” ifadesini çıkarıp
aşağıdaki tezlerin analitik ilişkilerin akla yatkın açıklamaları olduğunu iddia etmek
mümkün müdür?
a. Eğer tüm gerekli kılan olgusal gerçekler {F1ZORUNLU(aH) ve F2ZORUNLU(aH)
ve,… ve FnZORUNLU(aH)} gerçekleşirse, o zaman A’nın, her yönüyle düşünüldü-
ğünde H’yi yapması zorunludur.