Page 106 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

Bölüm 5
Felsefi Pragmatizm: Sosyal Etkileri Işığında
Değerlendirilen Hukuk

5.1 “Kısacası, Deneyimsel Anlamda Doğruluğun Nakdi Olarak
Değeri Nedir?”

5.1 “Kısacası, Deneyimsel Anlamda Doğruluğun Nakdi Olarak Değeri Nedir?”
Felsefi pragmatizm, kökeni ve sonraki etkisi bakımından belirgin bir şekilde bir Ameri-
kan olgusudur. Charles S. Peirce (1839-1914), William James (1842-1910) ve John
Dewey’in (1859-1952) yazılarında gün ışığına çıkarken, Georg Herbert Mead (1863-
1
1931) ise genellikle orijinal pragmatizmin dördüncü temsilcisi olarak anılır. Diğer
yandan, Hâkim Oliver Wendell Holmes, Jr. (1841-1935) ilk pragmatistlerden biri olarak
2
sayılabilir.
Yine de pragmatizm kendi içinde tek tip bir felsefe veya entelektüel hareket okulu
değildir ve hiç olmamıştır. Aksine, Ludwig Wittgenstein’ın aile benzerliği terimi ile
açıklanabileceği gibi az ya da çok belirli özellikleri paylaşan bir dizi örtüşen felsefi
duruştan oluşmaktadır. Pragmatist hareket içinde felsefi araştırmalarda benimsenecek
konunun ve metodolojinin tanımında önemli farklılıklar söz konusudur.
Felsefi pragmatizmin kurucu isimlerinden Peirce pragmatizmin esasen bilimsel özel-
liklerini, James psikolojik ilkelerini ve Dewey ise Batı demokrasisi fikriyle olan doğal
3
bağlantılarını vurgulamıştır. Bununla birlikte, tüm pragmatistler için ortak olan, tüm
insan bilgisinin, tüm doğru düşüncelerin karşıt kanıtlar ışığında olası yanlışlamanın

1 Scheffler, Four Pragmatists: A Critical Introduction to Peirce, James, Mead, and Dewey (Dört
Pragmatik Düşünür: Peirce, James, Mead ve Dewey’e Eleştirel Bir Yaklaşım), s. 149 ve devamı.
2 Holmes’un hukuk hakkındaki kehânetvari iddiaları pragmatizmin etkisini taşımaktadır. Karşılaştır-
ma için: “Hukukun yaşamı mantık değil, deneyim olagelmiştir”. Holmes, The Common Law (Ang-
lo-Sakson Hukuk Sistemi), s. 237; “Genel önermeler somut olaylar konusunda karar veremez.” Pos-
ner (editör), The Essential Holmes (Holmes’in Başlıca Çalışmaları), s. 306’da Holmes, Lochner v.
New York, 198 U.S. 45 (1905) adlı çalışmada; “Anglo-Sakson hukuk sistemi, gökyüzündeki her
yerde var olan derin düşünceler değil, tanımlanabilecek bir egemen ya da sözde egemenliğin açıkça
ifade edilen sesidir...”, Posner (editör), The Essential Holmes, s. 230’da atıf yapılan Holmes, “So-
uthern Pacific Co. v. Jensen” kararı”, 244 U.S. 205 (1917).
3 Nicholas Rescher’in belirttiği üzere: “Peirce’ın pragmatizmi bilimsel olarak elit, James’in pragma-
tizmi psikolojik olarak kişisel, Dewey’in pragmatizmi ise demokratik olarak popülisttir.” Rescher,
“Pragmatism”, s. 712.