Page 250 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

12.2 Jerzy Wróblewski’nin Mevzuat İdeolojisinin, Yargısal İdeolojinin ve Toplumsal … 235

kavramsal ve sistemik öncüllere bağlı olmamakla birlikte, yine de toplumdaki politik
ahlakın kurucu unsurları ile kısıtlanabilir.
Wróblewski’nin hukuki-rasyonel yargısal karar verme ideolojisi aşağıdaki alt kate-
gorilere ayrılabilir:
(a) Anayasada, parlamento yasama faaliyetinde, hazırlık belgelerinde (varsa), idari
kararnamelerde ve Avrupa Birliği’nin AB Üye Ülkelerine karşı genel uygulanabilir-
liği olan yönetmeliklerinde, direktiflerinde ve kararlarında, usulüne uygun olarak
imzalanmış ve onaylanmış uluslararası sözleşmelerinde yürürlüğe konulduğu şek-
liyle Yasama ideolojisi,
(b) Avrupa Birliği Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin, ilgisine göre,
AB Üye Devletleri ile Avrupa İnsan Hakları ve Temel Özgürlükler Sözleşmesi’ni
imzalayan ve onaylayan devletlere ilişkin kararları da dâhil olmak üzere, emsal ka-
rarlarda ve diğer yargı kararlarında konulduğu şekliyle, hâkimler ve diğer hukuk
görevlileri tarafından toplu olarak ve (muhtemelen) az ya da çok yeknesak şekilde
içselleştirilmiş Yargısal ideoloji,
(c) Örf-âdet hukukunun yerleşik uygulamalarında, bir özel hukuk sözleşmesinin taraf-
ları arasında sözleşmeden doğan sorumluluğun tahsisine ilişkin yerleşik uygulama-
larda, özel ve yarı resmî hakem heyetleri tarafından verilen kararlar ve çözüm öneri-
lerinde, hukuk mesleğinin kabul ettiği mesleki etik standartlar ile saygın mesleki
uygulamalarda uygulamaya konulduğu şekliyle bir toplumsal hukuk ve adalet anla-
yışı.
Yasama ideolojisi, hukuku, soyut kanunlarda devletin resmî irade oluşumunun bir sonu-
cu olarak görme fikrini içerir. Yargısal ideoloji, hâkimlerin ve diğer hukuk görevlileri-
nin, tekil mahkeme kararları ve bunların dayandıkları öncüllerde hayata geçirilen uygu-
lamadaki hukukta tezahür ettiği şekliyle, hukuk anlayışlarını içerir. Son olarak, toplum-
sal hukuk ve adalet anlayışı, hukuk camiasının çoğunluğun görüşü olarak ya da demok-
ratik yönetimin başka bir anlamında, hukuka bakış açısını içermektedir.
Farklı türden hukuki kaynak materyale verilen nispi ağırlık, gerektirdiği kültürel, dil-
sel ve tarihsel özelliklere bağlı olarak farklı hukuk sistemlerinde büyük ölçüde farklılık
göstermektedir. Kıta Avrupası ve İskandinav hukuk sistemlerinde, parlamento mevzuatı
ve yasama ideolojisinin diğer unsurları, genellikle kolektif yargısal ideolojinin emsal
kararları ve benzer unsurları, örf-âdet hukuku ve toplumsal hukuk ve adalet anlayışının
benzer unsurları üzerinde öncelik kazanmaktadır. İsveç’te, özellikle hazırlık belgeleri
hukukun bir kaynağı olarak ağırlıklı bir konum işgal etmiştir. İngiliz ve Amerikan Ang-
lo-Sakson hukuk sisteminde ise, bir emsal kararı ratio decidendi’sinin anlamlandırılma-
sında somutlaşan yargı ideolojisinin ilgili bölümü, genel olarak tüm yasama faaliyetin-
8
deki amaçlar ve salt toplumsal hukuk ve adalet anlatısı üzerinde de önceliğe sahiptir.
Toplum ve toplumsal bir hukuk anlayışının ve buna eşlik eden hukukun toplum temelli
kaynaklarının rolü, on sekizinci yüzyılın sonlarında ve on dokuzuncu yüzyılın başların-
da büyük kanun kodifikasyonlarında ortaya çıkmasından bu yana Batı dünyasında sü-

8 Yargı ideolojisinin bir davanın ratio decidendi’sinin tanımı ve bu davadaki obiter dicta unsurların-
dan ayrımını ele alan kısmı emsal karar ideolojisi olarak adlandırılabilir. Karşılaştırma için: Siltala,
A Theory of Precedent (Emsal Karar Hakkında Bir Kuram).