Page 50 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

2.2 Erik Stenius’un Wittgenstein’ın Tractatus’u: Düşüncenin Ana Hatlarının Eleştirel Bir … 35

zekâsıdır ve gözlemlenen ikili ilişki, bir normal okla tasvir edildiği üzere baba-oğul
ilişkisidir. Şekilde, a 1; b 1 ve c 1’in babasıdır ve c 1 ise, d 1 ve e 1’in babasıdır. Aile üyele-
rinden b 1 ve e 1 (olağanüstü) zekidir.
Eklemleme alanı B’nin nesneleri, belirli bir askerî birime ait olan a 2 -e 2 askerlerini
içerir. İncelenen nitelik, köşeli parantez içine alınmış bir harfle tasvir edildiği üzere, bir
askerîn (olağanüstü) cesaretidir ve gözlemlenen ikili ilişki, kesik çizgili okla tasvir edil-
diği üzere, bir üst rütbeli subayın daha düşük rütbeli askerlere askerî emir verme yetkisi
anlamında askerî otorite ilişkisidir. Şekilde, a 2; b 2 ve c 2’ye, c 1 ise, d 2 ve e 2’ye askerî
emirler verecek konumdadır. Askerlerden b 2 ve e 2 (olağanüstü) cesurdur.
İki eklemleme alanı A ve B’nin konusu farklı olsa da iki olgu-durumu arasında, hem
içsel kategorik yapıları hem de dışsal biçimlendirme yapıları açısından eşbiçimli bir
ilişki vardır. Her şeyden önce, ilgili kategorik nesneler, nitelikler ve ikili ilişkiler arasın-
da bire bir eşbiçimlilik ilişkisi vardır: a 1 (Alan) nesnesi a 2 (Adams) nesnesine karşılık
gelir; b 1 (Brian) nesnesi b 2 (Barratt) nesnesine karşılık gelir ve ilgili bireysel nesnelerin
her biri bakımından benzeri durum söz konusudur. Benzer şekilde, incelenen eklemleme
alanlarının içsel kategorik yapısında nitelikler (olağanüstü zeki/cesur) ve ikili ilişkiler
(baba-oğul ilişkisi/askerî otoritenin üst-ast rütbesi) birbiriyle uyuşmaktadır.
İki olgu-kompleksi arasındaki içsel kategorik benzerliğin varlığı, dışsal biçimlendir-
me yapılarıyla ilgili olarak eşbiçimli bir ilişkinin varlığını henüz garanti edemez. Eğer,
diyelim ki, c 1; a 1’in çocuğu olmasaydı, ya da b 1 (olağanüstü) zeki olmasaydı, ya da d 2,
askerî otorite c 2’nin astı olarak görevlendirilmiş olmasaydı, ya da e 2 (olağanüstü) cesur
olmasaydı, eşbiçimlilik Stenius’un [yukarıdaki] diyagramında bozulacaktı. Yukarıdaki
Şekil [2’de], iki eklemleme alanı A ve B’nin dışsal biçimlendirme yapısı bile benzer
olup, bu ise, (olağanüstü) zekâ ve (olağanüstü) cesaret şeklindeki iki niteliğin ve bir
baba-oğul ilişkisi ve askerî otorite şeklindeki iki ikili ilişkinin birbiriyle tamamen
uyuşması anlamına gelmektedir.
Bir eşbiçimli ilişki, her birinin içsel kategorik yapısı ve dışsal biçimlendirme yapısı birbiri
ile benzerse, her biri bir veya daha fazla olgu veya olgu bağlamı içeren iki (veya daha fazla)
olgu-kompleksi arasında geçerli olup, bu ise, nesnelerin (şeylerin, varlıkların) ve bunlara
bağlı yüklemlerin (niteliklerin) toplamının bir diğeri ile bire bir yapısal benzerliğe sahip
olması anlamına gelir. Eşbiçimliliğin varlığı veya yokluğu, yalnızca olguların veya olgu
bağlamlarının içsel ve dışsal yapısıyla ilgilidir. Maddi içerikleri bakımından, karşılaştırılan
iki eklemleme alanı, Stenius’un Şekil’de gösterdiği üzere, yine de çok farklı olabilir.
29
Stenius’a göre eşbiçimlilik aşağıdaki dört ölçüte göre tanımlanabilir :
(a) Eşbiçimlilik, iki (veya daha fazla) olgu veya olgu bağlamı arasındaki bir ilişkidir;
şeyler veya yüklemler gibi şeyler arasında veya izole bir şekilde bulunmaz.
(b) Sadece eklemleme alanlarına dâhil olan sabit bir kategorik unsurlar sistemi açısın-
dan analiz edilen olgular, birbirlerine karşı eşbiçimli olabilir.

29 Stenius, Wittgenstein’s Tractatus, s 93-94. Stenius’un ölçütleri bir ölçüde değiştirilmiş ve burada
daha da detaylandırılmıştır. Örneğin, ilgili iki koşulun dışsal biçimlendirme yapısının, diğer bir de-
yişle eklemleme alanlarının yakınlığının gerekliliği, eserin yazarı tarafından eklenmiştir. Bununla
birlikte, Stenius, seçilen eşbiçimlilik üzerindeki anahtar ışığında, ilgili durumların unsurları arasın-
daki sabit bir karşılıklılıktan söz eder. Gördüğüm kadarıyla, bu ölçüt, ilgili olguların dışsal biçim-
lendirme yapısının yakınlığına tekabül etmektedir.