Page 83 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

68 3. Tutarlılık Hukuk Kuramı: Hukukun Kurumsal ve Toplumsal Kaynaklarından Elde Edilen …

56
ve her bir kategorinin hukuki sonuçları farklı değerlendirilmiştir. Sonuç olarak, bazı yeni
57
eşyaların olası tehlikeliliğini değerlendirecek olan bir hâkim şu soruyla karşı karşıyadır :
Dolu bir silah, muhtemelen arızalı olan bir silah, yanlış etiketlenmiş zehir, ayıplı saç yıkama
ürünü, çöken iskeleler, arızalı bir kahve kupası ve ayıplı bir gazlı şişe, doğası gereği tehlikeli
olan eşyalar olarak kabul edilmiş olup, ayıplı bir at arabası, patlayan bir lamba, disk testereye ait
ayıplı bir denge çarkı, ve ayıplı bir kazan, yalnızca yanlış imal edildiklerinde tehlikeli maddeler
olarak sınıflandırıldığında, örneğin ayıplı bir lehim lambası, ayırt edilen iki eşya kategorisi ışı-
ğında nasıl sınıflandırılmalıdır?
Esas olan, yeni olguların sahip olduğu göreceli benzerlik veya farklılıklarının, ayırt
edilen iki kategori türü ile olan ilişkisidir. Böyle bir muhakeme modeli, yasaların ve
muhtemelen hukukun diğer kaynaklarının yorumlanmasında da geçerli olacak şekilde
kıyas yoluyla genişletilebilir.
Olay bazlı muhakemeye dayalı bir hukuk sistemi, toplumsal değerler ya da hukukun
bilimsel ve teknik ortamı yeterince radikal bir değişimden geçerse şimdiye kadar yerleş-
miş olan seyrinden tahmin edilemeyecek derecede sapabilir. Konuyu Wittgensteincı te-
rimlerle ifade edersek bir hâkim tarafından yapılan hukuk sisteminin sürekli akış hâlinde
olan bir hareketli sınıflandırma sistemi olduğunu söyleyebiliriz çünkü gerektirdiği hukuk
kuralları ve ilkeleri, bir kısım yeni olgu durumlar bağlamında uygulanırken her zaman
değişiklik ve uyarlamalara tabidir. “Doğal olarak tehlikeli bulunan eşyalar” ve “yalnızca
yanlış imal edildiğinde tehlikeli olan eşyalar” sınıflandırması, New York Temyiz Mahke-
mesi bir otomobilin muhtemelen tehlikeli niteliği hakkında yeni bir duruş sergilemeyi
tercih ettiğinde tam olarak gerçekleşen şeydi. Davada, davacı, aracın ayıplı bir tekerleği
nedeniyle yaralanmıştı. Mahkeme kararında, ürün sorumluluğuna ilişkin köklü kural tersi-
58
ne çevrilmiş ve ana kuralın önceki istisnası yeni bir ana kural haline getirilmiştir. Bu
kadar doğal bir hukuki argümantasyon mantığı, Ludwig Wittgenstein’ın kuralları oyun
sırasında değiştirilebilen ve aslında sıklıkla değiştirilen oyun fikriyle karşılaştırılabilir.
59

3.5 Yeniden Tanımlanan Tutarlılık Kavramı
3.5 Yeniden Tanımlanan Tutarlılık Kavramı
Yukarıda, Robert Alexy’nin ve Aleksander Peczenik’in nicel terimlerle verilen yani “bir
kuramın (belirli bazı nitelikleri) ne kadar daha fazla / daha uzun / daha büyük olursa kuram o
kadar tutarlı olur” şeklindeki hukuki tutarlılık tanımını, kuramın içsel cümle yapısına, kulla-
nılan kavramlarına ve konusuna atıfta bulunarak reddetmiştim. Böylesi nicel bir tutarlılık
tanımı, tutarlılığın doğası gereği inşai niteliğinden dolayı konunun özünü kavrayamamakta-
dır. Öte yandan, Ronald Dworkin eldeki yeni dava için bütünlük olarak hukuk anlamında
niteliksel tutarlılık ölçütlerini ya da “geçmiş siyasi kararların en iyi inşai yorumunu” tercih

56 Kıyas ve ayırt etme etkileşimine dayanan içtihada dayalı akıl yürütmenin en iyi örneklerinden biri
Levi, An Introduction to Legal Reasoning (Hukuki Akıl Yürütmeye Giriş), s. 9-25.’de verilmiştir
Karşılaştırma için: ayrıca Dworkin, Justice in Robes, s. 66-69; Smith, “The Redundancy of Reaso-
ning” (“Muhakemenin Gereksizliği”); çalışmanın birçok yerinde.
57 Karşılaştırma için: Levi, An Introduction to Legal Reasoning, s. 18-19.
58 Karşılaştırma için: Levi, An Introduction to Legal Reasoning, s. 20-25. Dava, MacPherson v. Buick
Motor Company davasıydı (New York İstinaf Mahkemesi, 1916; 317 N.Y. 382; 111 N.E. 1050).
Benjamin Cardozo, argümantasyonun temel hatlarını kararda sunmuştur.
59 Wittgenstein, Philosophische Untersuchungen, paragraf 83 (s. 39/39e).