Page 98 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

4.3 Retorik Alanı ve Değer-Bilişselcilik Arayışı 83

maktadır. Aarnio, hukuki argümantasyon kitlesi ile ilgili olarak hukuk doktrini için
26
düzenleyici ilkeyi ortaya koymaktadır :
Hukuki dogmatikler, rasyonel olarak akıl yürüten bir hukuk camiasında çoğunluğun desteğini
almayı garantileyebilecek türden hukuki yorumlara ulaşmaya çalışmalıdır.
Aarnio’nun hukuki akıl yürütmede rasyonellik kavramı, hukuki takdir prosedürünü
yönlendirmesi gereken hukuki öngörülebilirlik ve hukuki takdirin sonucuyla ilgili olan
içeriğe dayalı kabul edilebilirlik olmak üzere iki ölçüt üzerinden tanımlanmakta-
27
dır. Peki ama hukuki argümantasyondaki ve hukuk camiasındaki rasyonelliğin temel
kavramları tam olarak neyi ifade ediyor? Aarnio’nun hukuki argümantasyon kuramı ve
hukuki kitle kavramı, Perelman’ın yeni retorik fikrine ve onun gerektirdiği ideal ya da
evrensel kitle kavramına dayanmaktadır.
Aulis Aarnio, hukuki argümantasyon kuramını, Jürgen Habermas’ın ideal konuşma
durumu (ideale Sprechsituation) kavramı ile Chaïm Perelman’ın evrensel kitle düşünce-
28
si (l’auditoire universel) , Habermas’ın iletişimsel rasyonellik düşüncesini temel alan
29
Robert Alexy’nin hukuki söylemin rasyonellik kuralları ve John Rawls’un cehalet
perdesinin ardındaki belirleyici karar verme düşüncesi gibi bir dizi kuram öncülüne
dayandırmaktadır. Dahası, Aarnio’nun hukuk kuramı, Aleksander Peczenik’in şu anda
30
Finlandiya hukuk sistemine uyarlanmış olan üç bölümlü hukuk kaynakları modeline
bağlıdır.
31
Alexy’nin hukuki söylemin rasyonellik kuralları aşağıdaki türden kuralları içerir :
32
(a) uyumluluk kuralları, çelişkili argümanların kullanılmasını yasaklar ve konuşmacı-
nın dışlanmış orta ve genel geçişlilik kuralına bağlı kalmasını gerektirir;
(b) etkililik kuralları, dilsel anlaşmazlığa dayalı bilinçli yanıltıcı argümanların kulla-
nılmasını yasaklar;

(c) samimiyet kuralları, bir söylemin diğer tarafının veya taraflarının ciddiye alınması-
nı gerektirir ve bir söylemin diğer taraflarına karşı güç, aldatma ve tarafgirliğin kul-
lanılmasını yasaklar;
(d) genelleme kuralları, duruma özgü ve kişiye özgü argümanların kullanılmasını
yasaklar;

26 Aarnio, The Rational as Reasonable, s. 227.
27 Aarnio, The Rational as Reasonable, s. 185 ve devamı.
28 Aarnio, The Rational as Reasonable, s. 202, 221-226 (Perelman’da) ve s. 195-196, 224-225, 231-
235 (Habermas’ta), Aarnio, Reason and Authority, s. 202, 220-221 (Perelman’da) ve s. 209, 210-
211, 214-216 (Habermas’ta); Aarnio, Laintulkinnan teoria, s. 278-279, 282 (Perelman’da).
29 Aarnio, The Rational as Reasonable, s. 195-204; Aarnio, Reason and Authority, s. 214-215, 222;
Aarnio, Laintulkinnan teoria, s. 211-216; karşılaştırma için: Alexy, A Theory of Legal Argumenta-
tion, s. 187-206.
30 Aarnio, Reason and Authority, s. 228; karşılaştırma için: Rawls, A Theory of Justice (Bir Adalet
Kuramı), s. 136-142, [Türkçe çevirisi, çev. Vedat Ahsen Coşar, Phoenix Yay. (2021)].
31 Aarnio, The Rational as Reasonable, s. 89-95; Aarnio, Laintulkinnan teoria, s. 220-256; karşılaş-
tırma için: Peczenik, Vad är rätt?, s. 209-288; Peczenik, On Law and Reason, s. 319-371.
32 Aarnio, The Rational as Reasonable, s. 196-198; Alexy, A Theory of Legal Argumentation, s. 187-
206.