Page 71 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

52 2. Ahlaki Yargıların Rasyonelliği

rak ve belirli durumlarda diğer hususların ana kuraldan daha ağır bastığı gösterilerek
istisnaların gerekçelendirilebilmesi mümkündür. Sonuç olarak, bu tür kurallar yalnızca
ilk bakışa dayalı olan kurallar olarak görülebilirler.
Bununla birlikte, aşağıdaki ilk bakışa dayalılık kavramları arasında bir ayrım yapıl-
malıdır.
1. Pratik bir ifade, ancak ve ancak söz konusu dil bu ifadenin kişinin pratik görüşünü
veya davranışını (eylemde bulunma ya da kaçınma) belirleyen tartma ve dengeleme
eylemi içinde dikkate alınmasını garip kılmıyorsa 1. ilk bakışa dayalı (ilk bakışta za-
yıf) bir karaktere sahiptir.
2. Pratik bir ifade, ancak ve ancak söz konusu kültür bu ifadenin kişinin pratik görüşü-
nü veya davranışını (eylemde bulunma ya da kaçınma) belirleyen tartma ve denge-
leme eylemi içinde dikkate alınmasını zorunlu kılıyorsa 2. ilk bakışa dayalı (güçlü
ilk bakışa dayalı) bir karaktere sahiptir.
Kesinlik kazandırmaya yönelik ciddi bir girişim olmaksızın, “söz konusu kültürün,
kişinin bir norm ya da değer ifadesini değerlendirmeye almasını zorunlu kılması” şek-
lindeki belirsiz ifadenin makul yorumuna ilişkin iki örnek vermek istiyorum:
a. Belirli bir durumda söz konusu ifadenin geçerli olduğu kültüre mensup herhangi
bir normal insan, bu ifadenin dikkate alınmamasını ve buna rağmen H’nin kesin
olarak zorunlu veya iyi olup olmadığı sorusuna cevap vermek için haklı bir tart-
ma ve dengeleme eylemi yapılması hususunda ısrarcı olunmasını garip karşıla-
yacaktır.
b. Belirli bir durumda söz konusu ifadenin geçerli olduğu kültüre mensup herhangi
bir normal insan, böyle bir tartma işlemi yaparken kişinin bu ifadeyi dikkate al-
ması gerektiği yönündeki kurala uyduğu anlamına gelecek şekilde hareket ede-
cektir.
Aşağıdaki iki ilk bakışa dayalılık kavramı ise daha az önemlidir.
3. Pratik bir ifade, ancak ve ancak söz konusu kültür, bu ifadenin kişinin pratik görüşü-
nü veya davranışını (eylemde bulunma ya da kaçınma) belirleyen tartma eylemi
içinde dikkate alınmasını garip kılmıyorsa 3. ilk bakışa dayalı bir karaktere sahiptir.
4. Pratik bir ifade, ancak ve ancak söz konusu dil bu ifadenin kişinin pratik görüşünü
veya davranışını (eylemde bulunma ya da kaçınma) belirleyen tartma ve dengeleme
eylemi içinde dikkate alınmasını zorunlu kılıyorsa 4. ilk bakışa dayalı bir karaktere
sahiptir.
Hangi kavram kapsamına girdiğini belirtmeksizin “ilk bakışta” ifadesini her kullandı-
ğımda 1. ilk bakışa dayalı ifadesine atıfta bulunuyorum.
“İlk bakışa dayalı” kavramları arasında, aşağıda verilen ilişkiler akla yatkındır:
I. Bir pratik ifade 2. ilk bakışa dayalı (güçlü bir ilk bakışa dayalı) karaktere sahipse
aynı zamanda 1. ilk bakışa dayalı (zayıf bir ilk bakışa dayalı) karaktere de sahiptir.
Söz konusu kültür kişinin pratik bir ifadeyi böyle bir tartma ve dengeleme eylemi
içinde dikkate almasını zorunlu kılıyorsa söz konusu dil, kişinin bu ifadeyi bu tartma ve
dengeleme eylemi içinde dikkate almasını garip kılmaz.