Page 73 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

54 2. Ahlaki Yargıların Rasyonelliği

*
(1.1 ) İyi kılan olgunun, en az bir tutarlı tanımı vardır. Bu tanım doğrultusunda şu ifade
geçerlilik kazanır: eğer bu olgu gerçekleşirse, o zaman H eylemi, “ilk bakış-
ta”nın zayıf anlamı doğrultusunda ilk bakışta iyidir.
Bu tür ilişkiler, von Wright’ın tavsiyesine (1963, 167) uyulması ve “mantık alanını
genişletmesi” koşuluyla “mantıklı” olarak da adlandırılabilir.
Bu arada, bu gerekli ve iyi kılan olgusal gerçekler listesinin sınırlı sayıda mı yoksa
sonsuz mu olduğu meselesini burada göz ardı ediyorum. Ayrıca matematiksel sembol-
lerle ifade edilmesi meselesini de göz ardı ediyorum. Burada sonsuz liste fikrinin ifade
edilmesi gerekmektedir.
Şimdi, F 1ZORUNLU(aH) - F nZORUNLU(aH) sembolleri, kişinin yapması zorunlu
olan şeyleri içeren yerleşik ahlaki ölçütlerin tam listesinde yer alan tüm olgusal gerçek-
leri temsil etsin ve F 1İYİ(H) - F nİYİ(H) sembolleri, iyiye dair yerleşik ahlaki ölçütlerin
tam listesinde yer alan tüm olgusal gerçekleri temsil etsin. Her iki liste de herhangi bir
tartma ve dengelemeye başvurmadan, bir toplumsal uygulama çalışmasıyla ayrıntılı
olarak açıklanabilir.
Şimdi, aşağıdaki tezlerin pratik ifadeler ile iyi ve gerekli kılan olgusal gerçekler ara-
sındaki analitik ilişkilerin akla yatkın açımlaması olduğu iddia edilebilir:
(1.2) Eğer en az bir zorunlu kılan olgu {(F 1ZORUNLU(aH) veya F 2ZORUNLU(aH)
veya ... veya F nZORUNLU(aH)} gerçekleşirse, A’nın, “ilk bakışta”nın zayıf an-
lamı doğrultusunda ilk bakışta H’yi yapması zorunludur.
ve
(1.2 ) Eğer en az bir iyi kılan olgu {F 1İYİ(H) veya F 2İYİ(H) veya … veya F nİYİ(H)}
*
gerçekleşirse, H, “ilk bakışta”nın zayıf anlamı doğrultusunda ilk bakışta iyidir.
Örneğin eğer bir H eylemi diğer insanların mutluluğunu artırıyorsa, H, “ilk bakışta”nın
zayıf anlamı doğrultusunda ilk bakışta ahlaki olarak iyi veya zorunludur.
Yanlış anlamaları önlemek için şunu vurgulamak isterim. Bu anlamda, ilk bakıştanın
zayıf anlamı, kişiyi herhangi bir eylemde bulunma taahhüdü altına sokmadığından, (1.1)
*
- (1.2 ) tezleri, “Olan” ile “Zorunlu” arasında herhangi bir köprü kurmaz.
Aşağıdaki tezler de analitik ilişkilerin akla yatkın detaylı açıklamalarıdır:
(1.3) Eğer en az bir gerekli kılan olgu {(F 1ZORUNLU(aH) veya F 2ZORUNLU(aH)
veya, … veya F 2ZORUNLU(aH)} gerçekleşirse, A’nın “ilk bakışta”nın güçlü
anlamı doğrultusunda ilk bakışta H’yi yapmasının zorunlu olması makuldür.
ve
(1.3 ) Eğer en az bir iyi kılan olgu {F 1İYİ(H) veya F 2İYİ(H) veya … veya F nİYİ(H)}
*
gerçekleşirse, H’nin, “ilk bakışta”nın güçlü anlamı doğrultusunda ilk bakışta iyi
olması makuldür.
Yukarıda da belirtildiği üzere, pratik bir ifade ancak ve ancak söz konusu kültür bu
ifadenin kişinin pratik görüşünü veya davranışını (eylemde bulunma ya da kaçınma)
belirleyen tartma ve dengeleme eylemi içinde dikkate alınmasını zorunlu kılıyorsa 2. ilk
bakışa dayalı (güçlü ilk bakışa dayalı) bir karaktere sahiptir.