Page 72 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

2.3 Pratik İfadelerin Pratik ve Kuramsal Anlamı Hakkında İlave Bilgi. İlk Bakışta Ahlaki İfadeler 53

Gerçekten de ifadeyi dikkate almayı garip kılmak için dilin tek başına yeterli olduğu
bir durum tasavvur edilemez. Aynı şekilde bu dili kullanan kültüre mensup herhangi bir
normal insan bu ifadenin dikkate alınması gerektiğini, dikkate almamanın tuhaf kaçaca-
ğını kanıksamıştır.
II. Bir pratik ifade 4. ilk bakışa dayalı karaktere sahipse, aynı zamanda 3. ilk bakışa
dayalı karaktere de sahiptir.
Söz konusu dil kişinin pratik bir ifadeyi böyle bir tartma ve dengeleme eylemi içinde
dikkate almasını zorunlu kılıyorsa, söz konusu kültür, kişinin bu ifadeyi bu tartma ve
dengeleme eylemi içinde dikkate almasını garip kılmaz.
Dilin tek başına ifadeyi dikkate almayı zorunlu kıldığı bir durum tasavvur edilemez.
Hâl böyleyken bu dili kullanan kültüre mensup herhangi bir normal insanın bu ifadenin
dikkate alınmasını garip bulduğu bir durum da tasavvur edilemez.
Mantıksal olarak uyumsuz eylemler, aynı zamanda ilk bakışta iyi olabilir. Kişinin
aynı zamanda mantıksal olarak uyumsuz eylemleri gerçekleştirmek üzere ilk bakışa
dayalı bir yükümlülüğü de olabilir. Bu nedenle “normal” mantık ahlaki ilk bakışa dayalı
ifadelere uygulanamaz. Örneğin A’nın B’yi öldürdüğünü varsayalım. İlk bakışa dayalı
nedenlerden biri (örneğin A’nın eylemine ilişkin şartlar) A’nın müebbet hapis cezası
almasını haklı çıkarabilirken bir başka neden (örneğin A’nın psikolojik durumu) daha
hafif bir ceza verilmesini destekleyebilir.

2.3.4 Kuramsal Önermelerden İlk Bakışa Dayalı Pratik Sonuçlara
Doğru İlerleme

İlk bakışa dayalılık kavramı, kişinin, yalnızca kuramsal önermelerden oluşan bir dizi
öncülden pratik bir ifadenin çıkıp çıkamayacağı sorusunu verimli bir şekilde tartışması-
nı sağlar. Burada sadece ahlaki normları ve değer ifadelerini tartışacağım; böylece diğer
pratik ifadelerin aynı özelliklere sahip olup olmadığı meselesini bir kenara bırakacağım.
(Genel olarak ahlaki değer yargılarının kuramsal anlamı ile ilgili olarak karşılaştırma
için: Peczenik ve Spector, 441 ve devamı).

(1) Gerekli ve İyi Kılan Olgusal Gerçekler
Her şeyden önce, dil, kişinin tartma ve dengeleme eyleminde dikkate alması gereken
olgusal gerçeklerin hangilerinin garip olduğuna ve hangilerinin garip olmadığına tek
başına karar verir. Böylelikle A’nın H eyleminin zorunlu mu yoksa iyi mi olduğu soru-
suna yanıt bulunur. Prensipte, olgusal gerçeklerin bu iki kategoriden hangisine ait oldu-
ğunu bulmak için tartma ve dengelemeye başvurmaya gerek yoktur. “İlk bakışta zayıf”
(1. ilk bakışa dayalı) kavramının tanımı akılda tutularak, aşağıdaki tezlerin analitik
ilişkilerin akla yatkın açımlamaları olduğu iddia edilebilir:
(1.1) Gerekli kılan olgunun en az bir tutarlı tanımı vardır. Bu tanım doğrultusunda şu
ifade geçerlilik kazanır: eğer bu olgu gerçekleşirse, o zaman A, “ilk bakışta”nın
zayıf anlamı doğrultusunda ilk bakışta H’yi yapmalıdır.
ve