Page 82 - Microsoft Word - Lot3_GerekcelerinYazilmasiHakimlerIcinElKitabi_Matbaa

2.4 Tartma ve Dengeleme 63

saatte 50 kilometreyi geçmemesi gerektiğini düzenlemektedir. Bu hükmün ışığında,
saatte 49 kilometre veya 20 kilometre hızla gidilmesinin bir önemi yoktur. Kişi her iki
durumda da uygun şekilde sürmüş olacaktır. Bir kural, bir insan eylemini kurala uygun
veya kurala aykırı olarak nitelendirir. Bu niteleme usulünün önemli bir özelliği, “ve-
veya” “0 ya da 1” şeklinde iki elemanlı bir yapıya sahip olmasıdır. Öte yandan değer
ilkesi, az ya da çok, belli bir dereceye kadar hayata geçirilebilecek bir ideal belirler. Bir
eylemi, bir kişiyi vb. ilkenin ışığında az ya da çok mükemmel olarak nitelendirir. İlke,
derecelendirilmiş yeterliliğin mihenk taşıdır. Bu yeterlilik usulü iki elemanlı olmayıp az
ya da çok kademeli bir niteliğe sahiptir.

2.4.2 Her Yönüyle Düşünülmüş Pratik İfadeler

Kişi, farklı değer ilkelerinin (veya değer ifadelerinin) tartılması ve dengelenmesiyle elde
edilen en iyi uzlaşıyı takip etmek konusunda her yönüyle düşünülmüş ahlaki bir yüküm-
lülüğe sahiptir.
Pratik bir ifade ancak kişi bu ifadeyi dile getirerek, artık aksi sonucu gerekçelendiren
nedenleri dikkate alamayacağını beyan ederse kesindir. Kültürümüz, kesin ahlaki ifade-
lerin, her yönüyle düşünülmüş ahlaki ifadeler olmasını gerektirir.
Bu gerekliliği daha net ifade edebilmek için aşağıdaki ayrıma ihtiyaç vardır.
Pratik bir ifade, ancak ve ancak (a) ahlaki olarak ilgili tüm koşullara, bu kapsamda
etik, faydacı ahlak, ahlaki ilkeler, haklar ve yükümlülükler, erdemler, adalet vb. hakkın-
daki pratik muhakeme ile ilgili tüm olgusal gerçeklere ve (b) tutarlı muhakemenin tüm
ölçütlerine ilişkin hususların desteğine tam manasıyla sahipse her yönüyle düşünülmüş
bir niteliğe sahiptir (karşılaştırma için: aşağıdaki bölüm 4.1). Hiçbir insan, her yönüyle
düşünülmüş ifadeleri formüle etmek için yeterli kaynağa tam manasıyla sahip değildir.
Kültürümüz, kesin ahlaki ifadelerin geniş anlamda her yönüyle düşünülmüş niteliğe
sahip olması kaydıyla bizi bu ifadeleri onaylamaya zorlar. Pratik bir ifade, ancak ve
ancak (a) mümkün olduğunca çok sayıda ilgili ahlaki koşulları dikkate alan ve (b)
mümkün olduğunca çok sayıda tutarlı muhakeme ölçütlerini dikkate alan hususların
desteğine sahipse geniş anlamda her yönüyle düşünülmüş olarak kabul edilir.
Burada, “mümkün olduğunca çok” ifadesi, hiçbir ahlaki değerlendirmenin ve tutarlı
muhakeme ölçütünün bağımsız olarak yeterli olmadığını, bu türden diğer ölçütlere ve
diğer değerlere karşı tartılması gerektiğini göstermektedir. Örneğin acil bir durumda,
zaman alan bir ahlaki muhakeme yapmak yerine, ölümcül bir tehlike altındaki bir kişiyi
bir an önce kurtarmamız gerekir.
Mantıksal olarak uyumsuz eylemler, aynı zamanda her yönüyle düşünülmüş iyi ey-
lemler olamazlar. Kişinin, mantıksal olarak uyumsuz eylemleri aynı zamanda gerçek-
leştirmesi yönünde kesin bir yükümlülüğü de olamaz. Örneğin A, B’ye kesinlikle 100
kron ödemek zorundaysa, A’nın bunu yapmak zorunda olmaması mantıksal olarak
imkânsızdır. Bu nedenle, mantık her yönüyle düşünülmüş pratik ifadelere uygulanabilir.
Bu minvalde, bunlar, ilk bakışa dayalı ifadelerden farklıdır (karşılaştırma için: yukarı-
daki bölüm 2.3.3).